خیار تدلیس در معامله چیست؟+شرایط تحقق+اسقاط/ گروه حقوقی اوان

برای دریافت مشاوره در مورد خیار تدلیس می توانید بلافاصله اینجا کلیک کرده و با وکلای متخصص گروه حقوقی اوان تماس بگیرید .

در این مقاله خیار تدلیس در معامله را بررسی میکنیم. معمولا افراد قبل از اینکه با یکدیگر معامله کنند در خصوص ارکان اصلی عقد با هم توافق مینند. ممکن است در معامله یک طرف با انجام عملیاتی متقلبانه مورد معامله را طوری جلوه دهد که عیبی از کالا را پنهان کند و موجب ضرر طرف مقابل شود. واضح است که اگر شما با آگاهی وارد فرآیند دادرسی و احقاق حق خود شوید طبیعتا خیلی سریع­تر به نتیجه خواهید رسید و این آسودگی خیال با گرفتن مشاوره قبل از هر اقدامی از وکلای متخصص معاملات محقق خواهد شد. شما عزیزان میتوانید برای حل مشکل خود در زمینه خیار تدلیس در معامله از وکلای متخصص موسسه حقوقی اوان درخواست مشاوره نمائید.

 

خیار تدلیس چیست؟

خیار به معنی حقی است از سوی قانونگذار برای افراد تعیین شده که در طول معامله در صورت تخلف یکی از طرفین حق فسخ یک طرف معامله وجود داشته باشد.گاهی اوقات پیش می­آید که یکی از طرفین معامله با فریب طرف مقابل، مورد معامله را به گونه ای جلوه دهد که عیوب آن را پنهان کند. همچنین ممکن است یکی از طرفین معامله موجب شود که صفتی به مال نسبت داده شود؛ درحالی که مال فاقد آن ویژگی است. در این صورت طرفی که زیان دیده است به محض آگاهی میتواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی نسبت به ثبت اظهارنامه فسخ معامله با استناد به خیار تدلیس اقدام نماید.

خیار تدلیس در قانون مدنی

طبق ماده ی ۴۳۸ قانون مدنی: «تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود».

طبق ماده ی ۴۳۹ قانون مدنی: «اگر بایع، تدلیس کرده باشد، مشتری حق فسخ بیع را خواهد داشت و همچنین است، بایع نسبت به ثمن شخصی در صورت تدلیس مشتری».

طبق ماده ی ۴۴۰ قانون مدنی: «خیار تدلیس بعد از علم به آن، فوری است ».

بر اساس ماده ۵۹۹ قانون مجازات اسلامی: «هر شخصی عهده‌دار انجام معامله یا ساختن چیزی یا نظارت در ساختن یا امر به ساختن آن برای هر یک از ادارات و سازمان ها و‌ موسسات مذکور در ماده (۵۹۸) بوده است به واسطه تدلیس در معامله از جهت تعیین مقدار یا صفت یا قیمت بیش از حد متعارف مورد معامله یا تقلب ‌در ساختن آن چیز نفعی برای خود یا دیگری تحصیل کند، علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از شش ماه تا پنج سال محکوم خواهد شد».

در این صورت علاوه بر آن که شخص فریب خورده حق فسخ معامله را دارد، مرتکب نیز دارای مسئولیت کیفری می باشد.

جهت مشاوره و یا اعطای وکالت کلیک کنید

شرایط تحقق خیار تدلیس چیست؟

عقود لازم قابل بر هم زدن نمی باشند به عبارتی قابل فسخ نیستند جز در مواردی که در قانون پیش بینی شده است. یکی از این موارد خیار تدلیس در معامله میباشد.

شرایط تحقق خیار تدلیس در معامله عبارتند از:

فریب دادن در خیار تدلیس

دیگر عنصری که برای تحقق خیار تدلیس لازم است فریب دادن میباشد. اگر کسی وصفی را به مالی نسبت دهد و یا عیبی را ازمال را پنهان کند در حالی که قصدش فریب دادن طرف مقابل است، خیار تدلیس محقق  میشود.

طبق ماده ۴۳۹ قانون مدنی بایع، می تواند در صورتی که نسبت به ثمن مشتری، تدلیسی رخ داده، از آن برای فسخ قرارداد استفاده کند. به عبارتی خیار تدلیس تنها مختص  مشتری نیست.

نسبت دادن وصفی غیر موجود به مال مورد معامله در خیار تدلیس

برای تحقق خیار تدلیس، باید یک وصف که در مال مورد معامله یا ثمن وجود ندارد، به آن نسبت داده شود؛ یا اعمال متقلبانه ای نسبت به آن مال صورت گرفته و عیوب آن پنهان بشود، یعنی، یا امتیاز به مال داده شود ، در حالی که آن امتیاز، در مال وجود ندارد یا عیبی از مال پنهان بشود.

نکته مهمی که در تحقق خیار تدلیس در معامله وجود دارد این است که، عملیات فریب دهنده، باید در ایجاد رغبت به انجام معامله مؤثر باشد.

 

فوریت در خیار تدلیس

در خصوص فوریت خیار تدلیس باید به ماده ۴۴۰ قانون مدنی مراجعه نماییم. طبق این ماده: «خیار تدلیس، بعد از علم به آن، فوری است». معیار فوریت در این ماده عرف میباشد. یعنی این که شخصی که فریب خورده باید بعد از اطلاع از این موضوع اقدام نماید. شخص فریب خورده میتواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت اظهار نامه حقوقی فروشنده را با خبر نماید.

 

آیا خیار تدلیس قابلیت اسقاط است؟

به از بین بردن یا برهم زدن معامله از اصل و اساس اسقاط گفته میشود. در خصوص اسقاط خیار تدلیس، میان حقوقدانان، اختلاف نظر وجود دارد. برخی از حقوقدانان معتقدند که چون اسقاط خیار تدلیس سبب می شود، نظم عمومی آسیب ببینید و زمینه فریبکاری در جامعه فراهم بشود، بنابراین، امکان اسقاط این خیار وجود ندارد.

هر چند به موجب ماده ۴۴۸ قانون مدنی: «سقوط تمام یا بعضی از خیارات را می توان، در ضمن عقد شرط نمود». اما خیار تدلیس از شمول این ماده خارج است و امکان اسقاط آن وجود ندارد زیرا با اخلاق حسنه و نظم عمومی تعارض دارد.

نمونه رای در خصوص خیار تدلیس

رأی دادگاه بدوی

در خصوص دادخواست آقای ر. و. فرزند م. با وکالت خانم غ. به طرفیت خانم م. ن. فرزند ج. با وکالت خانم ر. مبنی بر تقاضای صدور حکم بر فسخ نکاح به دلیل تدلیس ناشی از مخفی نمودن بیماری پوستی لاعلاج. با توجه به محتویات پرونده و ملاحظه تصویر سند ازدواج و اظهارات طرفین وگواهی شهود معرفی شده از سوی آنان در دادگاه وگواهی­های پزشکی قانونی و لوایح تقدیمی وکلای طرفین؛ نظر به اینکه مفاد گواهی شهود معرفی شده از سوی طرفین در خصوص زمان اطلاع زوج از بیماری زوجه متناقض ومتضاد می باشد. لذا از درجه اعتبار ساقط می گردد و بر اساس گواهی پزشکی قانونی نوع بیماری پوستی زوجه، غیر قابل علاج وژنتیکی و قابل سرایت به فرزند و بیش از یک سوم بدن زوجه را فراهم گرفته است.

این مقدار از نقص سلامتی قابل توجه و مورد نظر عرف در زمان عقد ازدواج است. فوریت خیارفسخ نیز بر اساس ماده ۱۱۳۱ قانون مدنی مشروط به آن است که علم به فسخ و فوریت آن باشد که چنین شرطی در خواهان ثابت نگردید. لذا دادگاه به استناد مواد ۱۱۲۸و۱۱۳۱و۱۲۵۸و۱۳۲۱ قانون مدنی حکم بر فسخ عقد ازدواج میان زوجین صادر واعلام می نماید. رای صادره حضوری وظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در محاکم تجدیدنظر استان تهران وسپس قابل فرجام خواهی در دیوانعالی کشور است.

رأی دادگاه تجدیدنظر استان

درخصوص تجدیدنظرخواهی خانم م. ن. بطرفیت آقای ر. و. فرزند م. با وکالت خانم ز. ع. نسبت به رأی موضوع دادنامه شماره ۸۱۰ مورخ ۹۴/۰۴/۲۹ صادره از شعبه ششم دادگاه خانواده شهرری که بر صدور حکم فسخ نکاح فی ما بین تجدیدنظرخواه و تجدید نظر خوانده اشعار دارد. شعبه ۴۷ دادگاه تجدید نظر با تعیین وقت رسیدگی و استماع اظهارات زوجین و وکلای آنان تجدید نظر خواهی زوجه را وارد نمی داند. زیرا دادنامه مورد اعتراض وفق مواد ۱۱۲۸ و۱۱۳۱ و۱۲۵۱ و۱۳۲ قانون مدنی به درستی صادر شده است.  فوریت خیار فسخ موکول به علم متقاضی فسخ به فوریت فسخ می باشد. مدت ۷ ماه پس از عقد نکاح یعنی فاصله بین تاریخ ۹۲/۰۲/۱۱ تا تقدیم دادخواست در بهمن ماه همین سال با توجه به مراجعات زوج به زوجه حسب محتویات پرونده جهت فیصله دادن امر عرفا فوریت تلقی می گردد.

بعلاوه خواسته زوج فسخ نکاح به دلیل تدلیس می باشد و تدلیس عملیاتی است که موجب فریب طرف می شود. از آنجائیکه در عقد نکاح بنای طرفین بر این امر استوار است که زوجین از سلامت جسمی و روانی کامل برخوردار باشند، بنا براین در صورتی که مطابق ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی صفت خاصی در عقد صریحا شرط نشده است. لیکن از اوضاع و احوال بر می آید که این صفت منظور طرفین بوده و عقد متباینا برآن واقع شده است. اگر بعد از عقد معلوم گردد طرف مذکور فاقد وصف بوده است برای طرف دیگر حق فسخ وجود دارد.

جهت عضویت درصفحه اینستاگرام وکلای اوان روی تصویرکلیک کنید

در ما نحن فیه براساس نظریه پزشکی قانونی زوجه مبتلا به بیماری پوستی نوروفیبروماتوز بوده است که غیر قابل علاج و ژنتیکی و قابل سرایت به فرزندان بوده است. همچنین بیش از یک سوم از بدن زوجه را فرا گرفته است و زوجه نیز آگاهی کامل به آن داشته است. ایشان با انجام عملیاتی آن را از دید زوج مخفی نموده است و حداقل و در مورد آن سکوت اختیار نموده است. لذا مورد از مصادیق بارز ماده ۲۳۸ قانون مدنی بوده است و بنابراین با رد اعتراض تجدید نظر خواه وفق ماده ۲۳۸ قانون مدنی رأی تجدید نظر خواسته را که صحیحا” و موجها” اصدار یافته است تایید می نماید. این رأی ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل رسیدگی فرجامی در دیوانعالی کشور است .

طبق رای فوق اگر زوجه علی رغم آگاهی از بیماری پوستی غیر قابل علاج خود، در زمان عقد در این باره سکوت کند؛ تدلیس در عقد نکاح محقق می شود و زوج حق فسخ نکاح را دارد. زیرا عقد نکاح متباینا بر سلامت جسمی و روانی واقع می شود.

 

سوالات متداول

خیار تدلیس چیست؟

به اختیار فسخ معامله به علت فریب خوردن یکی از طرفین معامله به علت اعمال متقلبانه شخص مقابل در پنهان کردن عیب خیار تدلیس می­گویند.

خیار تدلیس در چه شرایطی محقق میشود؟

دو عنصر قصد فریب طرف معامله و نسبت دادن صفتی که مال مورد معامله فاقد آن است از شرایط تحقق خیار تدلیس می باشد.