پس از مطالعه، در صورت مفید بودن، این متن را برای دیگران نیز ارسال نمایید تا آنها نیز از مطالعه مفید آن بهره‌مند شوند.
ظهرنویسی اسناد تجاری، ظهرنویسی، ظهرنویسی چک، ظهرنویسی سفته، ظهرنویسی برات
لینک مقاله را به اشتراک بگذارید:
https://oonelaw.com/
Endorsement_of_commercial_documents
ظهرنویسی اسناد تجاری
ظهرنویسی اسناد تجاری یکی از موضوعات مهم در دعاوی اسناد تجاری است. ظهرنویسی به معنی نوشتن پشت سند می‌باشد و عبارت است از این که دارنده سند دین و مخصوصا اسناد تجاری در پشت سند دستور یا اذن می‌دهد که مبلغ سند را به شخص دیگری بدهد.
در این مقاله به موضوعات ذیل پرداخته شده است:
- انواع ظهرنویسی اسناد تجاری
- ظهرنویسی برای انتقال
- انتقال حقوق ناشی از برات به منتقل‌الیه
- مسئولیت تضامنی ظهرنویس
- تفاوت انتقال برات و طلب مدنی
- شرط عدم مسئولیت ظهرنویس اسناد تجاری
- ظهرنویسی برای وکالت
- ظهرنویسی به‌عنوان وثیقه
- مسئولیت ظهرنویسان اسناد تجاری
- شرایط عمومی ظهر نویسی اسناد تجاری
- لزوم امضاء در ظهرنویسی اسناد تجاری
- عدم لزوم قید نام منتقل‌الیه در ظهرنویسی اسناد تجاری
- عدم لزوم قید تاریخ در ظهرنویسی اسناد تجاری
- نظریه شماره ۱۰۴۶/۷ :دارنده چک در هر حال حق مراجعه به صادرکننده را دارد
- سئوالات حقوقی
- وکیل متخصص امور ورشکستگی اوان
انواع ظهرنویسی اسناد تجاری
ظهرنویسی برای انتقال
ظهرنویسی برات برای انتقال از مباحث مطرح در علم حقوق بوده و از طریق امضای برات توسط دارنده قبلی و تسلیم آن به دارنده جدید صورت می‌گیرد. ظهرنویس با امضای برات تمام حقوق خود را که از برات ناشی می‌شود، به دارنده جدید برات منتقل می‌کند. در صورت قید نام منتقل الیه، ظهرنویسی به نام شخص معین و در صورت عدم قید نام، ظهرنویسی در وجه حامل خواهد بود.
- مهمترین اثر این نوع ظهرنویسی انتقال برات خواهد بود.
- اما مسئولیت تضامنی ظهرنویس به جای خود باقی است.
- زیرا بصورت تضامنی با برات‌دهنده و برات‌گیر، مسئول پرداخت وجه برات باقی خواهد ماند.
- در مورد اینکه ظهرنویس می‌تواند شرط عدم مسئولیت در قبال دارنده جدید برات نماید یا نه، قانون پاسخ صریحی ندارد
- اما با توجه به ماده ۲۴۹ قانون تجارت نمی‌تواند شرط خلاف مسئولیت خود نماید.
- ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است.
- اصل بر ظهرنویسی به‌عنوان انتقال می‌باشد که به‌موجب آن وجه سند به کسی منتقل می‌شود که ظهرنویسی به نفع او شده است.
- بنابراین زمانی که حقوق دارنده‌ی فعلی به شخص دیگری منتقل می‌شود، ظهرنویسی برای انتقال نامیده می‌شود.
- منظور از این حقوق طلب و متفرعات آن است. این متفرعات زمانی به دارنده‌ی جدید منتقل می‌شوند که تضمینی برای معامله‌ی اصلی نباشند و مربوط به خود سند تجاری باشند.
انتقال حقوق ناشی از برات به منتقل‌الیه
برات و سایر اسناد تجاری، همگی نماینده وجود یک طلب می‌باشند که شخصی از دیگری دارد. وقتی که دارنده یک برات آن را به قصد انتقال، ظهرنویسی می‌کند در حقیقت طلب خود را که ورقه برات نشان‌دهنده آن است به منتقل‌ٌالیه واگذار می‌نماید. از این پس دارنده جدید برات دارای تمام حقوقی خواهد بود که دارنده قبلی (ظهرنویس) نسبت به برات داشت. از جمله اینکه می‌تواند وجه برات را از برات‌کش و برات‌گیر و یا هریک از ظهرنویس‌ها مطالبه نماید. مسلم است که پس از ظهرنویسی، کلیه وظایف دارنده سابق نیز به عهده دارنده جدید منتقل خواهد شد.
اما جدای از اینکه پس از ظهرنویسی، اصل طلبی که در برات منعکس شده است به دارنده جدید منتقل می‌شود، چنان‌چه تعهد براتی متضمن تضمینی برای دارنده برات باشد، پس از ظهرنویسی، دارنده جدید حق استفاده از تضمین مزبور را نیز خواهد داشت.
مثال اگر صادر کننده برات، برای آن که اعتماد دارنده برات را در مورد پرداخت شدن وجه برات جلب کند قسمتی از اموال خود را به‌عنوان وثیقه و تضمین پرداخت برات قرار می‌دهد. با توجه به آن‌چه گفتیم پرواضح است که اگر دارنده، برات را از طریق ظهرنویسی به شخص دیگری منتقل کند، این وثیقه نیز به همراه اصل برات منتقل خواهد شد و تضمین مزبور بجای خود باقی می‌ماند.
مسئولیت تضامنی ظهرنویس
مسئولیت تضامنی، مسئولیت بدهکاران متعدد نسبت به یک طلب است که بتوان تمام طلب را از هر یک از آنان مطالبه کرد. اثر اصلی ظهرنویسی برای انتقال، انتقال طلب دارنده سابق به دارنده جدید است. (انتقال طلب یک عمل حقوقی است که به موجب آن، طلب با تمام ویژگی‌ها و تضمیناتی که دارد به شخص دیگری انتقال می‌یابد.) لیکن این یک انتقال طلب ساده (مدنی) نیست. زیرا انتقال‌دهنده یا همان ظهرنویس پس از انتقال نیز بصورت تضامنی با برات‌دهنده و برات‌گیر، مسئول پرداخت وجه برات باقی خواهد ماند.
این امر یکی از تفاوت‌های بین ظهرنویسی برای انتقال و انتقال طلب مدنی است که انتقال‌گیرنده یا همان دارنده جدید برات، علاوه بر صادر کننده و برات‌گیر، مدیون جدیدی نیز دارد که ظهرنویس ماقبل خود است.
تفاوت انتقال برات و طلب مدنی
تقاوت ظهرنویسی برای انتقال و انتقال طلب را باید در حدود مسئولیت ظهرنویس جویا شد. در انتقال طلب مدنی، تنها مسئولیتی که انتقال‌دهنده دارد این است که وی فقط مسئول وجود طلبی است که منتقل نموده است. چرا که بدون آن که طلبی موجود باشد؛ نمی‌توان آن‌را منتقل نمود. بنابراین اگر انتقال‌گیرنده به مدیون مراجعه کرد و با عدم پرداخت طلب مواجه شد، حق مراجعه به انتقال‌دهنده را ندارد مگر در همان مورد عدم وجود طلب.
شرط عدم مسئولیت ظهرنویس اسناد تجاری
برات دهنده کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویس‌ها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند. دارنده برات در صورت عدم تادیه و اعتراض می‌تواند به هرکدام از آنها که بخواهد منفردا یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعا رجوع نماید. همین حق را هر یک از ظهرنویس‌ها نسبت به برات‌دهنده و ظهرنویس‌های ماقبل خود دارد.
باید گفت که ظهرنویس نمی‌تواند با قید شرط خلاف، مسؤلیت خود را منتفی کند. چرا که با وجود حکم صریح قانون‌گذار در ماده ۲۴۹ قانون تجارت اصل بر مسؤلیت ظهرنویس واقع شده است و محدود یا منتفی کردن این مسؤلیت نیاز به دلیل دارد.
اقامه دعوا برعلیه یک یا چند نفر از مسئولین موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولین برات نیست، اقامه‌کننده دعوی ملزم نیست ترتیب ظهرنویسی را از حیث تاریخ رعایت کند ضامنی که ضمانت برات‌دهنده یا محال علیه یا ظهرنویسی را کرده فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده است.
ظهرنویسی برای وکالت
اصل بر ظهرنویسی به‌عنوان انتقال است مگر اینکه با توجه به ماده‌ی فوق‌الذکر، ظهرنویس وکالت در وصول را قید نموده باشد که در این صورت انتقال واقع نشده است. این نوع ظهرنویسی عبارت است از اینکه دارنده‌ی سند تجاری بدون آن که مالکیت سند و حقوق خود را به دیگری منتقل کند، با ظهرنویسی به شخص دیگر وکالت می‌دهد و او را مأمور می‌کند که وجه آن را در سررسید از صادرکننده دریافت کند.
به‌عبارتی ظهرنویس، قصد انتقال حقوق برات را به دیگری ندارد و فقط به وکیل اختیار می‌دهد تا وجه سند را به حساب شخص ظهرنویس دریافت کند. همچنین وکیل به‌موجب این وکالت حق اعتراض و اقامه دعوی را برای وصول وجه خواهد داشت. در این نوع ظهرنویسی با عنایت به ماده‌ی ۶۷۸ قانون مدنی با فوت و حجر موکل، وکالت دارنده منعزل می‌شود. در وصول وجه، وکیل حق ظهرنویسی به دیگری را ندارد. وکیل در امری نمی‌تواند برای آن امر به دیگری وکالت دهد مگر اینکه صریحا یا به دلالت قرائن، وکیل در توکیل باش، اختیار این کار به وی داده شده باشد.
ظهرنویسی به‌عنوان وثیقه
این نوع ظهرنویسی که منتفع از ظهرنویسی نسبت به سند ظهرنویسی‌شده، حق بستانکاری با وثیقه را پیدا می‌کند و باید این مراتب در سند ظهرنویسی شده قید گردد.» بنابراین ظهرنویس در کنار امضای خود و در ظهر سند عباراتی همچون برای تضمین، وثیقه یا رهن را می‌نویسد که اگر ظهرنویس در موعد مقرر در سند بدهی خود را نپردازد، طلبکار بتواند طلب خود را از آن وثیقه وصول کند.
مسئولیت ظهرنویسان اسناد تجاری
- برطبق ماده ۲۴۹ قانون تجارت،
- ظهرنویسان دربرابر دارنده مسئول می‌باشند
- و اگرچه برای ظهرنویس این امکان وجود دارد که به‌صورت جزئی از خود سلب مسئولیت کند،
- اما نمی‌تواند به‌صورت کلی از خود رفع مسئولیت کند.
- مسئولیت ظهرنویس زمانی مطرح است که امضای وی در ظهر سند تجاری وجود داشته باشد.
- در مواردی امکان دارد که دارنده بدون ظهرنویسی و صرفا با قبض و اقباض به دیگری سند تجاری را منتقل کند
- که چون امضای وی در ظهر آن وجود ندارد،
- منتقل‌کننده در قبال دارندگان بعد از خود هیچ‌گونه مسئولیتی ندارد.
مسئولیت ظهرنویسان و دیگر مسئولان سند تجاری به صورت تضامنی می‌باشد. مسئولیت تضامنی به این معناست که تمام مسئولین سند در عرض یکدیگر قرار دارند و دارنده‌ی سند تجاری می‌تواند برای دریافت تمام یا قسمتی از وجه سند به هر کدام از آنها که بخواهد و بدون رعایت ترتیب ظهرنویسی مراجعه کند؛ همچنین می‌تواند به یک‌باره علیه تمامی مسئولان اقامه‌ی دعوی کند. هر یک از ظهرنویسان امضاکننده‌ی سند نیز موظف به پرداخت تمام یا قسمتی از وجه سند به دارنده می‌باشند، که پس از پرداخت، آن ظهرنویس حق مراجعه و اقامه‌ی دعوی به سایر مسئولان سند را دارد.
شرایط عمومی ظهر نویسی اسناد تجاری
-حتماً و الزاماً باید امضا شده باشد:
طبق ماده ۲۴۶ قانون تجارت «ظهر نویسی می بایست به امضای ظهر نویس برسد. جهت صحت ظهر نویسی لازم است رضایت و امضای او پشت سند تجاری باشد. البته لزومی ندارد که امضا حتما در پشت سند باشد و ممکن است با یک برگه دیگر به سند تجاری ضمیمه شود.
-قید کردن نام منتقل الیه الزامی نیست:
- امکان دارد در ظهر نویسی تاریخ و نام فردی که برات به وی انتقال داده می شود درج شود.
- ممکن است ظهر نویسی به نام شخص دارنده
- یا به حواله کرد فرد باشد
- همچنین ممکن است سفید امضا باشد؛
- همچنین می توان بدون ذکر نام منتقل الیه و با صرف امضا کردن پشت برات، انتقال پیدا کند.
در این موارد دارنده مختار است در کنار امضای ظهر نویس اسم خود یا هر فرد دیگر را که می خواهد و قصد انتقال به او را دارد ذکر کند، یا بدون درج نام و بدون امضا بار دیگر آن سند را به فرد دیگر منتقل کند.
– قید تاریخ الزامی نیست:
ذکر تاریخ در ظهر نویسی الزامی نیست ولی ذکر کردن تاریخ، علاوه بر اسناد تجاری، در تمام اسناد و تعهدات، این فایده را دارد که اهلیت طرفین در هنگام انعقاد قرارداد و انتقال را می توان تشخیص داد. هر زمانی ظهر نویس در ظهر نویسی تاریخ مقدمی درج نماید مزور شناخته می شود.
لزوم امضا در ظهرنویسی اسناد تجاری
- ظهرنویسی باید به امضای ظهرنویس برسد.
- امضای ظهرنویس به معنای رضایت وی به انتقال سند تجاری می‌باشد؛
- برخلاف معنی لغوی آن لازم نیست که امضای ظهرنویس در ظهر یا پشت سند تجاری باشد
- و این امکان هست که امضای روی سند هم ظهرنویسی تلقی گردد.
- حتی این بحث وجود دارد که در صورت تعدد ظهرنویسان و پر شدن ظهر سند، امکان ضمیمه‌ی یک برگه‌ی دیگر به آن وجود داشته باشد، البته به شرطی که هیچ‌گونه تردیدی مابین آن دو نباشد.
عدم لزوم قید نام منتقل‌الیه در ظهرنویسی اسناد تجاری
ممکن است در ظهرنویسی تاریخ و اسم کسی که برات به او انتقال داده می‌شود قید شود. ممکن است که ظهرنویسی یا در وجه شخص معین باشد؛ که در این نوع، ظهرنویسی ممکن است به نام شخص دارنده باشد، به این صورت که در وجه آقا / خانم….پرداخت شود یا به حواله‌کرد شخص باشد.
-یا سفیدامضا باشد، می‌توان بدون ذکر نام منتقل‌الیه و به‌صرف امضا کردن پشت برات، منتقل شود. در این نوع ظهرنویسی، دارنده این اختیار را دارد که در کنار امضای ظهرنویس نام خود یا هر شخص دیگر را که مایل است و قصد انتقال به وی را دارد قید کند، یا بدون
-قید نام و بدون امضا بار دیگر آن سند را به شخص دیگر منتقل کند. یا در وجه حامل ظهرنویسی شود و هر شخصی که حامل آن باشد دارنده‌ی آن سند محسوب می‌شود.
عدم لزوم قید تاریخ در ظهرنویسی اسناد تجاری
در ظهرنویسی قید تاریخ لزومی ندارد ولی قید تاریخ نه‌تنها در اسناد تجاری بلکه در همه‌ی اسناد و تعهدات یک فایده دارد و آن تشخیص اهلیت طرفین در زمان انعقاد قرارداد و انتقال می‌باشد؛ چرا که اگر ظهرنویس در زمان انتقال اهلیت نداشته باشد یا به دلیل ورشکستگی حق دخالت در امور مالی خود را نداشته باشد، ظهرنویسی وی باطل است. هرگاه ظهرنویس در ظهرنویسی تاریخ مقدمی قید کند مزور شناخته می‌شود.» بنابراین با وجود اینکه قید تاریخ از شرایط صحت نمی‌باشد، ولی اگر ظهرنویس تاریخ مقدمی را قید کند از طریق کیفری و به‌عنوان سند قابل‌پیگیری است.
نظریه شماره ۱۰۴۶/۷ :دارنده چک در هر حال حق مراجعه به صادرکننده را دارد.
- در صورتی که دارنده چک آن را در وجه شخص ثالثی ظهرنویسی نماید
- و دارنده ثانوی چک علیه صادرکننده مبادرت به تقدیم دادخواست حقوقی
- و همزمان با پرداخت خسارات احتمالی تقاضای تأمین خواسته نماید
- و دادگاه نیز بدواً با صدور قرار تأمین خواسته مال منقولی را از صادرکننده چک توقیف نماید
- و صادرکننده چک ضمن اعتراض، مدارک کتبی ارائه دهد که چک موصوف در ارتباط با قرار داد خرید میوه بوده
- که میوه هرگز تحویل خریدار که همان صادرکننده چک است نشده
- و قرارداد نیز به امضای صادرکننده و نیز دارنده اولیه چک رسیده و در آن به صدور آن چک تصریح گردیده است در این شرایط آیا دادگاه به استناد این چک فی الواقع جانشین پول رایج محسوب می گردد ایراد و اعتراض معترض را رد می نماید یا این که با اثبات موضوع و این که حقیقتاً صادرکننده چک با توجه به عدم تحویل میوه، مدیون دارنده اولیه چک نبوده لذا معادل وجه چک، مدیون دارنده ثانوی آن نمی باشد دادگاه نیز به لحاظ مدیون نبودن صادرکننده چک اعتراض را وارد دانسته و دستور رفع توقیف می‌دهد یا خیر؟
قبول و صدور قرار تأمین خواسته با رعایت مقررات قانون آیین دادرسی مدنی با دادگاه است و با توجه به ماده ۲۳۵ همان قانون قابل اعتراض است و به اعتراض خوانده در اولین جلسه دادرسی باید رسیدگی شود.
در مورد سؤال اظهارات خوانده دعوی بر عدم استحقاق خواهان به دریافت وجه چک
به لحاظ عدم انجام تعهد موضوع قرار داد که امر ماهوی است ارتباطی به دارنده چک استفاده از مقررات قانون تجارت اقدام به تقدیم دادخواست نموده ندارد و با توجه به بقای مسئولیت صادرکننده چگ در مورد دارنده چک و ظهر نویس؛ دادگاه نمی تواند تصمیمی بر رفع اثر از قرار تأمین بگیرد و اضافه می نماید که خوانده دعوی (صادرکننده چک)که مدعی عدم انجام تعهد از طرف گیرنده چک و بالنتیجه عدم استحقاق وی به استفاده از چک و دریافت وجه آن شده است.
می تواند از طریق تقویم دادخواست جلب ثالث، در صورت عدم انقضای مهلت مقرر در ماده ۲۷۶ قانون آیین دادرسی مدنی اقدام نماید یا پس از صدور حکم و محکومیت به پرداخت، اقدام به تقویم دادخواست مستقلی علیه ظهرنویس از جهت دریافت وجهی که مدعی است من غیر حق دریافت نموده است کند.
سئوالات حقوقی
۱-آیا سفته ای که قبلا به نام شخص دیگری واخواست شده از طریق ظهرنویسی قابل انتقال می باشد ایاچکی که قبلا برگشت زده شده توسط شخص دیگر از طریق ظهر نویسی قابل انتقال می باشد در قبال انتقال این اسنادبه شخص ثالث چه بایستی بکنیم؟
طبق مقررات قانون تجارت با قید این جمله در وجه اقای یا خانم … کارسازی شود در ظهر سند وامضاء دارنده ظهرنویسی صورت گرفته وانتقال می یابد وبعد از برگشت یا واخواست ایرادی ندارد ونیاز به اقدام دیگری ندارد.
۲-بنده چکی را ظهرنویسی کرده ام اگر چک وصول نشود ودارنده چک اگر چک را برگشت دهد چه عواقبی برای من ظهر نویس خواهدداشت؟ آیا خانه شخصی وحسابهای بانکی من در خطر خواهند بود؟
مسئولیت کیفری متوجه ظهر نویس نیست ولی مسئولیت حقوقی چک یعنی پرداخت مبلغ چک به عهده شما هم خواهد بود.
۳-اگردرسند تجاری مثل چک وسفته چیزی به نام حواله کرد نداشته باشد آیا دارنده سند تجاری می‌تواند آن را ظهرنویسی کرده ومنتقل کند.به دیگری منعی وجود ندارد؟
در اسناد تجاری اصل بر امکان انتقال وظهر نویس است.
وکیل وصول مطالبات گروه وکلای اوان
یکی از مهمترین موضوعات در فعالیت های اقتصادی وصول مطالبات اسناد تجاری مانند چک و سفته می باشد. قبل از هر اقدام در خصوص وصول مطالبات با وکیل وصول مطالبات مشورت نمائید تا با صرف کمترین وقت و هزینه به مطالبات خود برسید.
سئوالات و مشکلات حقوقی در مورد وصول مطالبات چک، سفته را با وکیل وصول مطالبات تهران، وکیل وصول مطالبات مشهد، وکیل وصول مطالبات قم، وکیل وصول مطالبات کرج مربوط به وکلای حقوقی اوان مطرح نمائید تا در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشند.
از طریق دکمه زیر میتوانید لینک صفحه را اشتراک گذاری کنید.