پس از مطالعه، در صورت مفید بودن، این متن را برای دیگران نیز ارسال نمایید تا آنها نیز از مطالعه مفید آن بهره‌مند شوند.
ابطال معامله صوری یکی از دعاوی حقوقی است که در دادگاه حقوقی مطرح میشود. معامله صوری معامله ای است که از نظر ظاهری صحیح می باشد، اما فی الواقع فاقد آثار صحیح عقد بیع می باشد. معامله صوری معامله ای است که در آن شرایط اساسی معامله رعایت نشده است.
قانونگذار در ماده ۲۱۸ قانون مدنی، تحقق قصد فرار از دین را موجب عدم نفوذ معامله قرار داده است نه تحقق دین را. در صورتی که شخص بتواند اثبات نماید مدیون به منظور فرار از پرداخت دین خود به صورت صوری اقدام معامله کرده است می تواند دعوای ابطال معامله صوری را مطرح کند.
فهرست مطالب
کاربر گرامی، در صورت نیاز به وکیل پایه یک کلیک نمایید.
معامله باطل
معامله باطل یا فاقد یکی از شرایط اساسی معامله است و یا از عقود معین بوده و یکی از شرایط اختصاصی معامله را ندارد.
موارد معاملات باطل
طبق ماده ۱۹۰ قانون مدنی در خصوص صحت معاملات موارد ابطال معامله به طورکلی شامل موارد ذیل می باشد:
معاملات فاقد قصد
عدم وجود قصد در انجام معامله به هر شکل و حالت ممکن است به بطلان آن معامله منجر شود. بنابراین، در صورتی که فردی در حالت مستی، بیهوشی یا خواب اقدام به انجام معامله‌ای نماید، آن معامله فاقد اعتبار است؛ زیرا فرد در این شرایط فاقد اراده لازم برای اتخاذ تصمیم و ابراز قصد در مورد معامله می‌باشد. از این‌رو، فقدان قصد یکی از ارکان اصلی بطلان معاملات محسوب می‌گردد.
علاوه بر این، ضروری است که طرفین معامله دارای یک اراده مشترک برای انعقاد قرارداد باشند. بدین معنا که باید هر دو طرف رغبت به انعقاد یک عقد مشخص با موضوع واحد داشته باشند. در صورتی که یکی از طرفین به انعقاد عقد اجاره تمایل داشته باشد و دیگری قصد خرید و بیع را داشته باشد، چنین معامله‌ای باطل است. به همین ترتیب، عدم هماهنگی بین اراده‌های طرفین معامله نیز به بطلان آن منتهی خواهد شد. به عنوان مثال، اگر یکی از طرفین قصد فروش فرش نخی را داشته باشد و طرف مقابل به اشتباه تصور کند که فرش ابریشمی است، این معامله فاقد اعتبار خواهد بود.
عدم اهلیت طرفین معامله
علاوه بر این، اهلیت طرفین معامله نقش اساسی در اثرگذاری و اعتبار معاملات دارد. عدم اهلیت یکی از طرفین می‌تواند سبب بطلان معامله گردد. اهلیت به دو دسته زیر تقسیم میشود:
اهلیت تمتع: که به معنی قابلیت برخورداری از حقوق مدنی است و از زمان تولد تا زمان مرگ ادامه دارد.
اهلیت استیفاء: که به معنی توانایی اعمال حق است. بر اساس قوانین مدنی، هرچند همه افراد دارای حقوق مدنی هستند، لیکن تا زمانی که اهلیت استیفاء نداشته باشند، قادر به اجرای حقوق خود نخواهند بود. برای معتبر بودن طرفین در معامله، بر اساس ماده ۲۱۱ قانون مدنی، لازم است که آنها بالغ، عاقل و رشید باشند. همچنین، ماده ۲۱۲ قانون مدنی معاملات اشخاصی که بالغ، عاقل و رشید نیستند را باطل اعلام کرده است. از این‌رو، در تحلیل مسأله، تعریف دقیق و شرایط عاقل، بالغ و رشید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد.
شبکه های اجتماعی اوان
|
معامله صوری
معامله صوری معامله ای است که از نظر ظاهری، صحیح می باشد اما فی الواقع فاقد آثار صحیح عقد بیع می باشد. معامله صوری، معامله ای است که در آن شرایط اساسی معامله رعایت نشده است. این شرایط در ماده ١٩٠ قانون مدنی بیان شده است.
شرایط صحت معامله
برطبق ماده ۱۹۰ قانون مدنی برای صحت هر معامله شرایط اساسی ذیل لازم است:
قصد طرفین و رضای آنها
اهلیت طرفین
موضوع معین که مورد معامله باشد.
مشروعیت جهت معامله
تفاوت معامله صوری با معامله به قصد فرار از دین
معامله صوری از نظر مفهومی شباهت‌هایی به معامله به قصد فرار از دین دارد، اما این دو اصطلاح تفاوت‌های کلیدی نیز دارند. معامله به قصد فرار از دین به نوعی شامل معامله صوری است، به این معنا که در این مورد ممکن است طرف مقابل از نیت واقعی مدیون مطلع باشد یا نباشد؛ در صورتی که از این نیت آگاه باشد، معامله به واقع صوری محسوب میشود.
معمولاً افرادی که دارای بدهی هستند، به‌منظور جلوگیری از دسترسی طلبکاران به اموال خود، اقدام به انجام معاملات صوری می‌نمایند. براساس ماده ۲۱۸ مکرر قانون مدنی، در صورتی که طلبکار به دادگاه مراجعه و دلایل قانع‌کننده‌ای ارائه دهد مبنی بر اینکه مدیون به‌منظور فرار از پرداخت دین خود قصد فروش اموالش را دارد، دادگاه می‌تواند دستوری مبنی بر توقیف اموال وی به میزان بدهی صادر کند؛ در این حالت، مدیون بدون مجوز دادگاه حق فروش اموال خود را نخواهد داشت.
یکی از ارکان صحت معامله، مشروع بودن قصد یا هدف (جهت) آن است. بر اساس ماده ۲۱۷ قانون مدنی، اگرچه در معاملات ذکر صریح جهت الزامی نیست، اگر هدف بیان شده باشد، باید مشروع باشد؛ در غیر این صورت، معامله باطل است.
معامله به قصد فرار از دین
طبق ماده ۲۱۸ قانون مدنی که در سال ۱۳۷۰ نسخ گردید، هرگاه ثابت شود که معامله به‌منظور فرار از دین منعقد شده، آن معامله نافذ نخواهد بود. منظور از انگیزه فرار از دین، تمایل به فرار از پرداخت بدهی به طلبکاران است که به‌عنوان یک دلیل نامشروع تلقی میشود.
در این زمینه، دو تفاوت بنیادین میان جهت نامشروع مذکور در ماده ۲۱۷ قانون مدنی و انگیزه فرار از دین قابل ذکر است:
نخستین تفاوت این است که وجود جهت نامشروع موجب بطلان عقد میشود، در حالی که انگیزه فرار از دین در ماده ۲۱۸ سابق تنها منجر به عدم نفوذ معامله است. این نکته به این دلیل است که در معاملات با قصد فرار از دین، عدم مشروعیت به‌دلیل نادیده گرفتن حقوق طلبکاران ایجاد میشود. در نتیجه، معامله غیرنافذ است و آینده‌اش به تصمیم طلبکاران بستگی دارد؛ چنانچه طلبکاران آن را تنفیذ نمایند، معامله معتبر خواهد بود و در صورت رد، معامله به‌طور کامل باطل خواهد شد.
دومین تفاوت این است که جهت نامشروع تنها در صورتی موجب بطلان عقد میشود که به‌طور صریح بیان گردد، در حالی که انگیزه فرار از دین حتی اگر به‌طور ضمنی نیز مطرح نشده باشد، کافی است تا معامله از اعتبار ساقط شود.
نحوه احراز انگیزه فرار از دین
انگیزه فرار از دین هر چند از امور روانی و نوعاً مخفی است، اما می‌تواند به کمک قرائن و اوضاع و احوال کشف شود.
تقارن زمان معامله با موعد مطالبه طلب بستانکار.
فروختن مال به ارزانتر از قیمت واقعی.
شخصیت طرف معامله، مانند آن که مدیون، اموال خود را به یکی از خویشاوندان خود، یا یکی از دوستان صمیمی خود انتقال دهد.
گواهی گواهان دایر بر اقرار مدیون در مورد وجود آن، قاضی را در مورد این انگیزه قانع سازد.
اثبات معامله به قصد فرار از دین
یکی از رایجترین استفاده های معامله به قصد فرار از دین زمانی است که مردی بابت مهریه به همسر خود بدهکار است. مردان در چنین شرایطی اموال را به نام فرد دیگری منتقل میکنند، اما همیشه آنها نمیتوانند از قانون نتیجه بگیرند.
ابطال معامله صوری
اگر انتقال اموال از سوی مرد پیش از مطالبه مهریه از سوی زن صورت گرفته باشد، معمولا قضات نمیپذیرند که معامله صوری بوده است. ممکن است مردی احساس کند همسرش قصد اجرا گذاشتن مهریهاش را دارد، و شاید زن یک ماه بعد این کار را بکند، اما مرد در همین فاصله می‌تواند اموال خود را انتقال دهد.
در چنین حالتی ثابت کردن این مساله که این معامله صوری بوده بسیار سخت است و اگر دادگاه با درخواستی از سوی زن برای ابطال معامله مواجه شود، به دقت این موضوع را بررسی می نماید.
معاملات صوری به قصد فرار از دین
برطبق قانون معاملات صوری به قصد فرار از دین، در مقابل طلبکاران اعتبار ندارد و این مساله نسبت به افرادی که این معامله را منعقد کردهاند اعتبار دارد.
در صورتیکه مردی خانهای ۲۰۰ میلیونی را میفروشد، دادگاه در این خصوص چه حکمی می‌دهد.؟
آیا این فرد به سادگی می‌تواند دادخواست اعسار دهد و مهریه مثلا ۳۰۰ سکهای خود را قسطی کند.؟
در چنین حالتی مرد برای پرداخت مهریه دادخواست اعسار و تقسیط بدهد، اما احتمال دارد تقاضای اعسار رد شود و وی دیگر ناتوان در پرداخت مهریه قلمداد نشود، در این موارد مرد باید به میزان این بدهی، اسناد و مدارکی را به دادگاه ارائه کند تا بدهی او را اثبات کند.
او می‌تواند بگوید هزینههای دیگری را نیز توسط این پول پرداخت کردهام و بابت آنها نیز اسنادی را به دادگاه ارائه کند، اما در نهایت از مبلغی که میماند وی باید بدهی خود را بابت مهریه به همسرش بپردازد.
صدور رای بطلان معامله
کلمه بطلان در فرهنگ فارسی معین به معنای باطل شدن یا تباه شدن است در حقوق و معنای بی اعتباری است و معامله به معنای داد و ستد کردن و خرید و فروش کردن است و معنای عرفی آن نیز همین است لیکن در حقوق معنای آن گسترده تر است و قراردادهای متعددی را شامل می شود و عقد معامله و قرارداد دارای معانی مشابه یکدیگرند.
معامله باطل قراردادی است که به جهت فقدان یکی از شرایط اساسی برای صحت معاملات از ابتدای تشکیل آن بی اعتبار و فاقد وجاهت قانونی بوده و هیچ اثر حقوقی بر آن بار نمی شود ولی در نظام حقوقی ما اصل بر صحت قراردادها است و بر همین اساس ماده ۱۰ قانون مدنی هر توافقی را که خلاف شرع و قانون نباشد را نافذ می داند.
در صورتی که طرفین یک قرارداد اقدام به انعقاد آن نمایند و پس از تنظیم و امضای آن یکی از طرفین مدعی بطلان آن گردد از آن جایی که ادعای وی بر خلاف اصل صحت است باید ادعای خویش را در دادگاه اثبات نماید تا دادگاه پس از بررسی ادعا و شرایط و آثار قرارداد در خصوص صحت یا بطلان آن صدور رای کند.
ابطال قولنامه صوری
در معاملات صوری معمولاً پولی بابت انجام آن معامله رد و بدل نمی شود. شما می توانید در صورت وجود رسید پرداخت پول دستی، شماره چک و یا رسید واریزی از طریق بانک که بابت معامله تان پول پرداخت کرده اید، در دادگاه از خود دفاع کنید.
از سوی دیگر با استناد به قرارداد اجاره تان به شخص شاهد و امضای فروشنده زمین به عنوان شاهد و همچنین پرداختی هایی که شخص شاهد به شما داشته است که قاعدتاً اگر معامله صوری بوده نباید به شما پرداخت میکرده می توانید از خود دفاع کنید.
اگر افراد یاد شده زیر قرارداد تنظیم شده در بنگاه را امضا کرده باشند، کار شما قدری سخت می شود. شهادت کسانی که در زمان نوشته شدن قرارداد در بنگاه حاضر بوده اند مبنی بر نحوه پرداخت پول می تواند قرینه ای برای صدور رأی باشد.
ابطال معامله صوری به قصد فرار از دین
با استناد به ماده ۲۱۸ قانون مدنی معامله با قصد فرار از دین به‌صورت صوری باطل است. اگر کسی قصد فرار از دین دارد و به خاطر اینکه مال به دست طلبکاران نرسد، اموالش را به نام یکی از فرزندانش کند در این حالت که معامله به‌صورت واقعی است و صوری نیست وضعیت این معامله چگونه است؟ آیا این معامله صحیح است؟ ضمانت اجرای این معامله به چه صورت است.؟
معامله صوری (نظر اکثریت)
قانونگذار در سال ۱۳۰۷ معامله به قصد فرار از دین را مطلقاً باطل کرد. شورای نگهبان در سال ۱۳۶۱ معامله به قصد فرار از دین را نافذ اعلام کرد. در سال ۱۳۷۰ شورای نگهبان عبارت مطلق را حذف و بیان کرد که معامله با قصد فرار از دین و به‌صورت صوری باطل است.
مواد ۲۱۸ مکرر قانون مدنی به استناد ماده ۴ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب سال ۱۳۷۷ ضمانت اجرای این‌گونه معاملات را چه به‌صورت صوری و چه به قصد فرار از دین غیرصحیح دانسته و به استناد ماده ۴ قانون مارالذکر اموال را از منتقل‌الیه گرفته و به صاحب اموال رد می‌کند.
در نتیجه معامله چه با قصد فرار و چه به‌صورت صوری باشد، قانونگذار به استناد ماده ۴ قانون مارالذکر این‌گونه معاملات را غیرصحیح دانسته است و اموال را از منتقل‌الیه گرفته و به صاحبان اموال می‌دهد.
معامله صوری (نظر اقلیت)
معامله در صورتی باطل است که یکی از ارکان عقد وجود نداشته باشد و در معامله صوری چون قصد وجود ندارد طبق ماده ۱۹۰ قانون مدنی باطل است؛ ولی معامله به قصد فرار از دین صحیح است چون قصد معامله کردن هست و واقعاً معامله بین متعاملین انجام گرفته و به صورت واقعی بوده پس معامله صحیح است.
معامله صوری (نظر کمیسیون نشست قضائی)
مطابق ماده ۲۱۸ قانون مدنی هرگاه معلوم شود معامله به قصد فرار از دین واقع شده، نافذ نیست. این ماده تحت عنوان جهت معامله ذکر شده است؛ زیرا معامله به‌قصد فرار از دین به این جهت منظور شده که بایع برای رسیدن به این مقصود معامله را انجام داده است.
اگرچه این قصد به خودی خود موجب عدم نفوذ معامله نمیشود؛ لیکن چون معامله با تضییع حق طلبکار ملازمه دارد، نافذ نیست. هرگاه طلبکار معامله را تجویز کند، اشکال مرتفع میشود.
برعکس در صورتی که طلبکار قصد بایع را فرار از دین بداند می‌تواند ابطال معامله را درخواست کند و دادگاه در صورتی که علم پیدا کند که معامله ساده نبوده و بدهکار قصد فرار از دین را داشته است حکم به بطلان معامله می‌دهد.
رای وحدت رویه رویه محاکم
رای وحدت رویه شماره ۷۷۴ انتقال اموال قبل از محکومیت قطعی مصداق فرار از دین نیست.
برطبق رای وحدت رویه ۷۷۴ دیوان عالی کشور نظر به اینکه قانونگذار در ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۲۳ تیر سال ۱۳۹۴ در مقام تعیین مجازات برای انتقال دهندگان مال با انگیزه فرار از دین، به تعیین جزای نقدی معادل نصف محکوم‌به و استیفای محکوم‌به از محل آن تصریح کرده و نیز سایر قراین موجود در قانون مزبور کلاً دلالت بر لزوم سبق محکومیت قطعی مدیون و سپس انتقال مال از ناحیه وی با انگیزه فرار از دین دلالت دارند که در این صورت موضوع دارای جنبه کیفری است.
با توجه به مراتب مذکور در فوق و اصل قانونی بودن; جرم و مجازات‌ها; به نظر اکثریت اعضای هیات عمومی دیوان عالی کشو;ر رأی شعبه سی و هشتم دیوان عالی کشور; که مستدعی اعاده دادرسی را قبل از محکومیت قطعی به پرداخت دین; غیرقابل تعقیب جزایی دانسته است در حدی که با این نظر انطباق دارد; صحیح و منطبق با قوانین موضوعه تشخیص داده میشود.
وکیل پایه یک دادگستری گروه حقوقی اوان
استفاده از مشاوره حقوقی وکیل متخصص و باتجربه; در تمام مراحل رسیدگی پرونده های حقوقی و کیفری; از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا با انتخاب وکیل و مشاوره حقوقی قبل ازهر اقدام قانونی در وقت و هزینه های دادرسی صرفه جویی میشود و حق و حقوق موکل ضایع نمیشود.
گروه وکلای حقوقی اوان; مجموعه ای متخصص از وکلای دادگستری; کارشناسان ارشد حقوق و حقوقدانان می باشد که; با ارائه مشاوره های تخصصی; قبول وکالت و مشاوره در دعاوی حقوقی را بر عهده میگیرند.
سوالات و مشکلات حقوقی خود را با وکیل دادگستری تهران; وکیل دادگستری مشهد; وکیل دادگستری قم; وکیل دادگستری کرج; مربوط به وکلای گروه حقوقی اوان مطرح نمائید تا در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشند.
جمع بندی
معامله صوری به عنوان یکی از ابزارهای فرار از دین، امکان دسترسی طلبکاران به اموال مدیون را محدود می‌سازد. این نوع معاملات به دلیل نداشتن مشروعیت از سوی قانون به رسمیت شناخته نمی‌شوند و از این‌رو، طلبکاران می‌توانند با ارائه دلایل لازم به دادگاه، درخواست ابطال آنها را مطرح کنند. در این راستا، آگاهی از شرایط و مبانی قانونی می‌تواند به طلبکاران کمک کند تا حقوق خود را به درستی احیا نمایند.
سوالات متداول
معامله صوری، توافقی است که به‌طور واقعی انجام نشده و هدف آن فریب طلبکاران و جلوگیری از دسترسی آنها به اموال مدیون است.
طلبکار می‌تواند با ارائه مستندات به دادگاه ثابت کند که معامله با قصد فرار از دین منعقد شده و در نتیجه، درخواست ابطال آن را ارائه نماید.
مدعی باید دلایل و شواهدی ارائه دهد که نشان دهد مدیون برای جلوگیری از پرداخت بدهی، اقدام به انجام معامله صوری کرده است.
معامله غیرنافذ به تصمیم طلبکاران بستگی دارد؛ اگر آنها معامله را تنفیذ کنند، معتبر خواهد بود، و در غیر این صورت، معامله باطل میشود.
نظرات ارزشمند شما به ما کمک می‌کند تا خدمات خود را در زمینه دادخواست ابطال معامله صوری بهبود بخشیم. لطفاً تجربه خود را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
از طریق دکمه زیر میتوانید لینک صفحه را اشتراک گذاری کنید.