پس از مطالعه، در صورت مفید بودن، این متن را برای دیگران نیز ارسال نمایید تا آنها نیز از مطالعه مفید آن بهرهمند شوند.
ممکن است در یک قرارداد طرف مقابل نتواند آنگونه که در قرارداد توافق شده، از عهده تعهدات خود برآید. یا اینکه می توانسته، اما به دلیل بد عهدی یا هر دلیل دیگری به تعهدات خود عمل نکرده است. خیلی تفاوتی ندارد که در دعوای الزام به انجام تعهد با کدام قرارداد سر و کار داریم. ممکن است افراد در هر یک از قراردادها مثل اجاره، پیش فروش، خرید و فروش و مشارکت، مجبور به اقامه دعوای الزام به انجام تعهد شوند.
گروه حقوقی اوان مجموعه ای متخصص از وکلای دادگستری، اساتید دانشگاهها و حقوقدانان میباشند که ارائه تمامی خدمات حقوقی از جمله وکالت و مشاوره های تخصصی در دعاوی حقوقی را بر عهده میگیرند. قصد ما در این مقاله، بررسی دعوای الزام به انجام تعهد و بررسی الزام به انجام تعهد در قانون مدنی و به طور کلی تمام مسائل مربوط به مبحث الزام به انجام تعهد میباشد.
فهرست مطالب
کاربر گرامی، در صورت نیاز به وکیل پایه یک دادگستری متخصص و باتجربه، کلیک نمایید.
الزام به انجام تعهد و منشا آن
در این قسمت توضیح میدهیم که تعهد چیست، انواع تعهدات کدامند، الزام به انجام تعهد چیست و منشا الزام به انجام تعهد چیست.
بر عهده گرفتن امری تعهد نام دارد. تعهد ناظر به رابطهی حقوقی است که در آن شخصی در مقابل شخص دیگر متعهد میشود و بر اساس آن ملزم به انتقال مال، تسلیم مال، انجام دادن کار یا انجام ندادن کاری میشود. تعهد ممکن است به موجب قانون یا قرارداد باشد.
الزام به انجام تعهدات به موجب قانون
مواردی در قانون وجود دارد که موجب الزام فرد به انجام تعهد در قبال دیگری می شود. به اینگونه موارد، ضمان قهری می گویند. در واقع ضمان قهری یعنی بدون آنکه میان دو نفر قراردادی منعقد شده باشد، یک طرف، مسئول جبران خسارت به طرف دیگر خواهد بود. به طور خلاصه موارد و مصادیق ضمان قهری عبارتند از:
- غصب: گرفتن ملک دیگران در حکم غصب است.
- اتلاف: از بین بردن عمدی یا سهوی مال دیگران در حکم اتلاف است.
- تسبیب: تسبیب یعنی فردی به طور غیر مستقیم عامل خرابی و آسیب به مال دیگری شود.
- استیفا: استیفاء یعنی گرفتن حقی که باید گرفته می شده اما تا کنون گرفته نشده باشد. به عنوان مثال ملکی از طریق ارث به فردی تعلق داشته ولی او تا کنون از این حق مطلع نبوده و حالا آن را مطالبه می کند. کسی که در ملک حضور دارد نیز مسئول استیفاء این حق است.
شبکه های اجتماعی اوان
|
الزام به انجام تعهدات به موجب قرارداد
نوع دوم تعهدات، تعهدات قراردادی نام دارد. در یک قرارداد مکتوب، کاملاً روشن است که تعهد هر طرف چیست. در تعهد قراردادی، یعنی زمانی که شخص در یک عقد تعهدی را برعهده میگیرد، برای متعهد تکلیف و برای متعهدله حقی ایجاد میگردد که موجب میشود تا شخص متعهد ملزم به اجرای تکلیف شده و در صورت عدم اجرای آن متعهدله بتواند الزام وی به اجرای تعهد را از دادگاه مطالبه نماید. سند واقعی برای طرح دعوای الزام به انجام تعهد یا وادار نمودن طرف متخلف به ایفای تعهد در قراردادها، همان قرارداد مکتوب میان طرفین است. به عنوان مثال فرض کنید، در یک قرارداد اجاره مقرر شود که مستاجر علاوه بر پردخت اجاره، کابینت های آشپزخانه را تعمیر کند. ولی انجام این کار را به تعویق انداخته است. در این صورت مستاجر باید تعهدات خود را حتماً به انجام رساند و جبران خسارت کند.
تخلف از تعهد قراردادی؟ این ۵ اقدام حقوقی را فوراً انجام دهید
مواجهه با تخلف از تعهدات قراردادی میتواند پیامدهای مالی و حقوقی جدی به همراه داشته باشد. در چنین شرایطی، اقدام به‌موقع و آگاهانه نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ حقوق شما ایفا میکند. اولین گام، ارسال اظهارنامه رسمی با ذکر دقیق تعهدات نقض‌شده و مهلت اجرای آن است. جمع‌آوری مدارک (قرارداد، مکاتبات، شواهد نقض تعهد) و تنظیم دادخواست الزام به انجام تعهد در دادگاه صالح، گام بعدی است. همچنین، مطالبه خسارت تأخیر تأدیه بر اساس ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی و مشاوره با وکیل متخصص قراردادها میتواند از تشدید زیان‌ها جلوگیری کند. به‌یاد داشته باشید که تأخیر در اقدام حقوقی ممکن است به ابطال دلایل یا از دست رفتن فرصت‌های قانونی منجر شود.
نحوه اقدام برای دعوای الزام به انجام تعهد
قبل از آنکه در دعوای الزام به انجام تعهد دادخواست خود را به دادگاه ارائه دهید، بهتر است اظهارنامه ای را برای طرف مقابل خود از طریق مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک ارسال کنید. در این اظهارنامه، به طرف مقابل تاکید میشود که تعهداتی در قبال شما دارد که آن را انجام نداده است. طبق این اظهارنامه به طرف مقابل مهلتی برای اجرای تعهدات از سوی شما (خواهان) داده میشود. همچنین اخطار میشود که در صورت عملی نشدن تعهدات، مجبور به طرح دعوا علیه وی خواهید بود.
در صورتی که در مهلت مقرر پاسخ مناسبی دریافت نکردید، باید به دفاتر خدمات الکترونیک مراجعه نموده و دادخواست الزام به انجام تعهد را تنظیم و همراه با سوابق و مدارک مربوطه به دادگاه صالح تقدیم نموده و منتظر نوبت دادگاه خود باشید.
ممکن است به دلیل عدم انجام تعهدات از سوی طرف مقابل، خسارتی به شما وارد شده باشد. در این صورت شما به عنوان خواهان می توانید در هنگام ارائه دادخواست الزام به انجام تعهد، خسارت ناشی از تاخیر در انجام تعهد را نیز از دادگاه درخواست کنید. دادگاه در صورت حصول اطمینان به وارد شدن خسارت، بر اساس میزان خسارتی که کارشناس تعیین میکند، نسبت به جبران خسارت حکم صادر خواهد نمود.
شرایط مطالبه خسارت عدم انجام تعهد
۱- در قرارداد، به موجب ماده ۱۹۰ قانون مدنی، شرایط اساسی صحت معاملات رعایت شده باشد. شرایط اساسی صحت معاملات عبارتند از:
- قصد طرفین و رضای آنها
- اهلیت طرفین
- موضوع معین
- مشروعیت جهت معامله
۲- جبران خسارت در صورت تخلف از انجام تعهد در قرارداد تصریح شده باشد یا بر اساس عرف مقرر شده و یا به موجب قانون باشد.
۳- برای ایفای تعهد مدت معینی مقرر شده و مدت مزبور منقضی شده باشد.
۴- مطابق مواد ۲۲۷ و ۲۲۹ قانون مدنی، عدم انجام تعهد به واسطه ی وقوع حادثهای نباشد که دفع آن خارج از حیطه اختیار متعهد است. (فورس ماژور)
طبق ماده ۲۲۹ قانون مدنی: «اگر متعهد به واسطه ی حادثه ای که دفع آن خارج از حیطه اقتدار اوست، نتواند از عهده تعهد خود برآید، محکوم به تأدیه خسارت نخواهد بود.»
بر اساس ماده ۲۳۷ قانون مدنی: «هرگاه شرط در ضمن عقد، شرط فعل باشد اثباتاً یا نفیاً، کسی که ملتزم به انجام شرط شده است باید آن را به جا بیاورد و در صورت تخلف، طرف معامله میتواند به حاکم رجوع نموده تقاضای اجبار به وفای شرط بنماید»
طبق ماده ۲۳۸ قانون مدنی: «هرگاه فعلی در ضمن عقد شرط شود و اجبار ملتزم به انجام آن غیرمقدور ولی انجام آن به وسیله شخص دیگری مقدور باشد، حاکم میتواند به خرج ملتزم موجبات انجام آن فعل را فراهم نماید»
بر اساس ماده ۲۳۹ قانون مدنی: «هرگاه اجبار مشروط علیه برای انجام فعل مشروط ممکن نباشد و فعل مشروط هم از جمله اعمالی نباشد که دیگری بتواند از جانب او واقع سازد طرف مقابل حق فسخ معامله را خواهد داشت»
طبق ماده ۴۷ قانون اجرای احکام مدنی: «هرگاه محکوم به انجام عمل معینی باشد و محکوم‌علیه از انجام آن امتناع ورزد و انجام عمل به توسط شخص دیگری ممکن باشد محکوم‌له میتواند تحت نظر دادورز (مامور اجرا) آن عمل را وسیله دیگری انجام دهد و هزینه آن را مطالبه کند و یا بدون انجام عمل هزینه لازم را به‌وسیله قسمت اجرا از محکوم‌علیه مطالبه نماید».
در هر یک از موارد مذکور دادگاه با تحقیقات لازم و در صورت ضرورت با جلب نظر کارشناس میزان هزینه و معین می‌نماید. وصول هزینه مذکور و حق‌الزحمه کارشناس از محکوم‌علیه به ترتیبی است که برای وصول محکوم به نقدی مقرر است.
تبصره- در صورتی که انجام عمل توسط شخص دیگری ممکن نباشد مطابق ماده ۷۲۹ آیین دادرسی مدنی انجام خواهد شد.
خطای استراتژیک در دعوای الزام به تعهد: چگونه از رد دادخواست جلوگیری کنیم؟
یکی از رایج‌ترین دلایل رد دادخواست الزام به انجام تعهد، اشتباهات ظاهری و ماهوی در تنظیم مدارک است. بسیاری از افراد به دلیل عدم آگاهی از شرایط صحت قرارداد (ماده ۱۹۰ قانون مدنی) یا عدم ارائه مدارک مثبته کافی، با رد دادخواست مواجه می‌شوند. گروه وکلای اوان با سال‌ها تجربه در حوزه دعاوی قراردادی تأکید میکند که تنظیم دقیق دادخواست همراه با استناد به مواد قانونی مرتبط (مانند مواد ۲۲۱، ۲۲۷ و ۲۲۹ قانون مدنی) و تکمیل مستندات، شانس موفقیت را به‌طور چشمگیری افزایش میدهد. همچنین، تعیین دقیق مرجع صالح (شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی) بر اساس نوع و ارزش تعهد، از دیگر نکات کلیدی است که اغلب نادیده گرفته میشود.
برای جلوگیری از رد دادخواست، مشاوره با وکلای متخصص قبل از اقدام رسمی ضروری است. گروه وکلای اوان با تحلیل آرای وحدت رویه قضایی و شناخت دقیق رویه دادگاه‌های مختلف، به شما کمک میکند تا از خطاهای استراتژیک مانند عدم رعایت مهلت‌های قانونی، اشتباه در محاسبه خسارت یا عدم توانایی در اثبات رابطه قراردادی جلوگیری کنید. به‌یاد داشته باشید که یک بار رد دادخواست نه‌تنها زمان و هزینه شما را هدر میدهد، بلکه ممکن است موقعیت حقوقی شما را تضعیف کند. با بهره‌گیری از مشاوره تخصصی وکلای اوان، میتوانید با اطمینان خاطر، فرآیند الزام به انجام تعهد را پیش ببرید.
اگر به دنبال موسسه حقوقی هستید اینجا کلیک کنید
نمونه رای الزام به انجام تعهد
در این بخش یک نمونه رای با عنوان الزام به انجام تعهد متقابل پیش از اجرای تعهد خود، برای آشنایی بیشتر شما عزیزان با مساله الزام به انجام تعهد در دادگاهها و رویه قضایی ارائه شده است:
رأی دادگاه بدوی
در خصوص دادخواست آقای م. د.ز. با وکالت آقای ع. الف. به طرفیت آقای س.ص. ب.ن. بخواستهی مطالبه مبلغ ۳۶۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال(سیصد و شصت میلیون ریال) با هزینه دادرسی و حق الوکاله و خسارت تأخیر تأدیه. دادگاه با عنایت به محتویات پرونده و نظر به اظهارات خواهان و با توجه به آخرین صورتجلسهی تنظیمی فی ما بین طرفین به شرح ظهر بیعنامهی مورخ ۹۳/۴/۱۹ که صراحتا بین طرفین مقرر گردیده، پرداخت الباقی ثمن منوط به ارائه مدارک تجاری بودن و از طرفی از ناحیهی خواهان دلیلی که مبین ارائه مدارک مذکور باشد ارائه نگردیده است.
لذا الزام طرف مقابل به ایفای تعهد قبل از این که خواهان به تعهد خود اقدام نموده باشد توجیه قانونی ندارد. لذا طرح دعوی خواهان مطابق قانون صورت نگرفته است. مستنداً به ماده ۲ قانون آئین دادرسی مدنی قرار رد دعوی خواهان را صادر میشود. همچنین اعلام می دارد رای صادره حضوری بوده و ظرف مهلت بیست روز قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم محترم تجدیدنظر استان تهران میباشد.
طبق رای فوق که در مرحله تجدید نظر خواهی نیز تایید شد؛ در مواردی که بر حسب قرارداد، طرفین تعهدات متقابلی نسبت به یکدیگر دارند، یک طرف قرارداد نمی تواند تازمانی که تعهد خود را اجرا نکرده است الزام طرف مقابل به ایفای تعهد را از دادگاه مطالبه کند.
مرجع صالح به رسیدگی به دعوای الزام به انجام تعهد و نحوه اجرای رای
اگر الزام به انجام تعهد مربوط به مال غیر منقولی باشد؛ به عبارتی در خصوص ملک، دادگاه محل ملک، مبنای مراجعه و رسیدگی به دعوا خواهد بود و صالح به رسیدگی است. در غیر این صورت اگر موضوع تعهد مالی باشد و ارزش مال بیست میلیون تومان یا کمتر از آن باشد؛ باید به شورای حل اختلاف محل اقامت خوانده مراجعه شود. در غیر این صورت دادگاه صالح، دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده خواهد بود.
در مورد نحوه اجرای رای نیز باید گفت برای اجرای رای الزام به انجام تعهد خواهان چند گزینه پیش روی خود دارد. بعد از طرح دادخواست و رسیدگی به دعوا در دادگاه و قطعیت رأی، خواهان یا وکیل وی درخواست صدور اجرائیه را به دادگاه ارائه میدهد و در نهایت اجراییه صادر می شود. در این صورت، خواهان می تواند به یکی از صورت های زیر عمل نماید:
- خواهان میتواند اقدام به فسخ قرارداد نماید.
- خواهان میتواند به خرج خود تعهد مورد نظر را انجام داده و هزینه آن را از وی مطالبه نماید.
- همچنین خواهان میتواند طرف مقابل خود را بر اساس حکمی که در دست دارد وادار به اجرای تعهد نماید.
- یا اینکه در نهایت از طریق شخص دیگری تعهدات را به انجام برساند.
الزام به انجام تعهد در قانون مدنی
در این بخش مستندات قانونی الزام به انجام تعهد و به عبارتی الزام به انجام تعهد در قانون مدنی و الزام به انجام تعهد در قانون اجرای احکام مدنی آورده شده است.
طبق ماده ۲۲۱ قانون مدنی: «اگر کسی تعهد اقدام به امری را بکند یا تعهد نماید که از انجام امری خودداری کند، در صورت تخلف، مسئول خسارت طرف مقابل است مشروط بر این که جبران خسارت تصریح شده و یا تعهد، عرفاً به منزله ی تصریح باشد و یا برحسب قانون، موجب ضمان باشد».
بر اساس ماده ۲۲۲ قانون مدنی: «در صورت عدم ایفای تعهد با رعایت ماده ی فوق، حاکم میتواند به کسی که تعهد به نفع او شده است اجازه دهد که خود او عمل را انجام دهد و متخلف را به تأدیه مخارج آن محکوم کند».
طبق ماده ۲۲۶ قانون مدنی: «در مورد عدم ایفای تعهدات از طرف یکی از متعاملین، طرف دیگر نمیتواند ادعای خسارت نماید مگر این که برای ایفای تعهد مدت معینی مقرر شده و مدت مزبور منقضی شده باشد و اگر برای ایفای تعهد، مدتی مقرر نبوده، طرف، وقتی میتواند ادعای خسارت نماید که اختیار موقع انجام با او بوده و ثابت نماید که انجام تعهد را مطالبه کرده است.»
بر اساس ماده ۲۲۸ قانون مدنی: «در صورتی که موضوع تعهد، تأدیه ی وجه نقدی باشد، حاکم میتواند با رعایت ماده ۲۲۱، مدیون را به جبران خسارت حاصله از تأخیر در تأدیه دین محکوم نماید».
تحلیل فنی ماده ۲۲۱ قانون مدنی: چه زمانی می‌توان الزام به تعهد را مطالبه کرد
ماده ۲۲۱ قانون مدنی ایران به عنوان پایه‌ای ترین اصل در الزام به انجام تعهدات، مقرر می‌دارد که هرگاه شخصی تعهد به انجام یا خودداری از امری نماید، در صورت تخلف، مسئول جبران خسارت طرف مقابل خواهد بود. این مسئولیت سه شرط اساسی دارد: تصریح جبران خسارت در قرارداد، وجود عرفی دال بر لزوم جبران، یا تصریح قانونی مبنی بر ضمان. نکته کلیدی اینجاست که حتی اگر شرط جبران خسارت صراحتاً در قرارداد ذکر نشده باشد، ولی طرفین قصد التزام به جبران خسارت را داشته باشند یا عرفاً چنین التزامی محرز باشد، می‌توان به استناد این ماده اقدام کرد. همچنین، این ماده شامل حالتی میشود که تعهد به انجام کار یا خودداری از آن به صورت شرط ضمن عقد باشد. در عمل، دادگاهها با بررسی قصد مشترک طرفین و عرف رایج، تصمیم به الزام متخلف یا جبران خسارت میگیرند. گروه وکلای اوان با بررسی آرای قضایی متعدد نشان داده است که تفسیر صحیح این ماده و ارائه مستندات کافی، نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت پرونده‌های الزام به تعهد دارد.
وکیل پایه یک دادگستری /گروه حقوقی اوان
با توجه به اینکه عدم انجام تعهدات توسط طرفین قراردادها همه گیر شده است؛ این موضوع به مساله مهمی در جامعه تبدیل شده است. همانگونه که مستحضر هستید در دین و شریعت ما نیز به ایفای تعهد اهمیت زیادی داده شده است. برای طرح دعوای الزام به ایفای تعهد توجه به برخی نکات کوچک هم مهم است که توجه به آنها و کشف آنها نیاز به تجربه و مهارت دارد. پس توصیه می شود از وجود افراد مجرب و وکلای متخصص موسسه حقوقی اوان در این طیف موضوعات بهرهمند شوید.
گروه وکلای حقوقی اوان مجموعه ای متخصص از وکلای دادگستری، اساتید دانشگاهها و حقوقدانان می باشد که با ارائه مشاوره های تخصصی، قبول وکالت و مشاوره در دعاوی حقوقی را بر عهده می گیرند. سوالات و مشکلات حقوقی خود را با وکیل دادگستری تهران، وکیل دادگستری مشهد، وکیل دادگستری قم، وکیل دادگستری کرج مربوط به وکلای گروه حقوقی اوان مطرح نمائید تا در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشند.
جمع بندی
ماده ۲۲۱ قانون مدنی به عنوان سنگ بنای الزام به انجام تعهدات، با تعیین چارچوب مسئولیت مدنی در موارد تخلف از تعهدات قراردادی، ابزار قدرتمندی در اختیار متعهدله قرار میدهد. همانطور که تحلیل شد، این ماده با در نظر گرفتن شرایط سه‌گانه (تصریح قراردادی، عرفی یا قانونی) انعطاف لازم را برای احقاق حق ایجاد میکند. نکته حائز اهمیت آن است که موفقیت در دعوای الزام به تعهد مستلزم تفسیر دقیق مفاد این ماده، شناخت رویه قضایی و تهیه مستندات محکم است. گروه وکلای اوان با سال‌ها تجربه تخصصی در حوزه دعاوی قراردادی و با بهره‌گیری از وکلای مجرب، آماده ارائه مشاوره حقوقی تخصصی و همراهی شما در کلیه مراحل دادرسی است. به خاطر داشته باشید که طرح صحیح دعوا و رعایت ظرایف قانونی میتواند تفاوت میان موفقیت و شکست در احقاق حق شما باشد. برای بهره‌مندی از مشاوره تخصصی و افزایش شانس موفقیت در پرونده‌های الزام به تعهد، هم‌اکنون با کارشناسان حقوقی ما در گروه وکلای اوان تماس بگیرید.
سوالات متداول
اگر شخصی که تعهد به عهده او است از ایفای تعهد خودداری کند؛ طرف مقابل می تواند با مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست الزام به انجام تعهد، متعهد را ملزم به انجام تعهد نماید.
اگر الزام به انجام تعهد مربوط به مال غیر منقولی باشد؛ دادگاه محل وقوع ملک صالح به رسیدگی است. در غیر این صورت اگر موضوع تعهد مالی باشد که ارزش آن بیست میلیون تومان یا کمتر از آن باشد؛ باید به شورای حل اختلاف محل اقامت خوانده مراجعه شود. در غیر این صورت دادگاه صالح، دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده خواهد بود.
بله. مطابق ماده ۲۲۱، حتی اگر شرط جبران خسارت صراحتاً ذکر نشده باشد، در صورت وجود عرف دال بر لزوم جبران یا تصریح قانونی، می‌توان به این ماده استناد کرد. گروه وکلای اوان با بررسی رویه قضایی نشان داده که دادگاهها در چنین مواردی به عرف رایج و قصد طرفین توجه ویژه‌ای دارند.
الزام به انجام تعهد اجبار متعهد به اجرای عین تعهد است (مثلاً تحویل ملک)، در حالی که مطالبه خسارت درخواست جبران ضرر ناشی از عدم انجام تعهد میباشد. گروه وکلای اوان تأکید میکند که در بسیاری موارد می‌توان همزمان هر دو درخواست را مطرح نمود.
نظرات ارزشمند شما به ما کمک میکند تا خدمات خود را در زمینه الزام به انجام تعهد بهبود بخشیم. لطفاً تجربه خود را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
از طریق دکمه زیر میتوانید لینک صفحه را اشتراک گذاری کنید.