انواع خیارات در معامله

لینک مقاله را به اشتراک بگذارید: https://oonelaw.com/transaction-options

خیارات یعنی اختیار فسخی که در معاملات قطعی شده برای طرفین معامله وجود دارد.خیارات شامل خیار شرط، غبن، تدلیس، تعذر تسلیم، عیب، تاخیر ثمن، مجلس، حیوان ، ذوت و تخلف می باشد که هر کدام دارای آثار حقوقی در قراردادهای معاملات می باشند.

در مقاله خیارات معامله به موضوعات ذیل پرداخته شده است:

• تعریف خیار در قانون
• خیارات در معاملات و عقود
• مهمترین خیارات در معامله
• مدت خیاردر معامله
• مهلت اجرای معین خیارات
• شرط سقوط خیار درعقد معامله
• خیارات مختص عقد بیع
• تفاوت خیار شرط و خیار تخلف شرط
• جمع چند خیار در معامله
• خسارات از عدم اجرای تعهدات در معامله
• وکیل دادگستری گروه حقوقی اوان

تعریف خیار در قانون

برخی از قراردادها مانند عقد بیع، اجاره، صلح و نکاح از جمله عقودی هستند که پس از آن طرفین حق برهم زدن آن را ندارند مگر به واسطه یک دلیل قانونی یا اختیاری که در قرارداد برای فسخ معامله به آنها داده شده است. به این اختیار فسخ معامله که برخی از آنها توسط قانون به طرفین معامله داده شده یا در ضمن قرارداد به نفع طرفین شرط شده در اصطلاح حقوقی خیار گفته میشود. # خیارات معامله

خیارات معامله و عقود

برطبق ماده ۳۹۶ قانون مدنی خیارات شامل موارد ذیل می باشد:

• مجلس.
• حیوان.
• شرط .
• تاخیر ثمن.
• رویت و تخلف وصف.
• غبن.
• عیب.
• تدلیس.
• تبعض صفقه.
• تخلف شرط.

مهمترین خیارات در معامله

مجلس

برطبق ماده ۳۹۷ قانون مدنی هر یک از متبایعین بعد از عقد فی المجلس و مادام که متفرق نشده‌اند اختیار فسخ معامله را دارند. # خیارات معامله

حیوان

برطبق ماده ۳۹۸ قانون مدنی اگر مبیع حیوان باشد مشتری تا سه روز از حین عقد اختیار فسخ معامله را دارد.

شرط

برطبق ماده ۳۹۹ قانون مدنی در عقد بیع ممکن است شرط شود که در مدت معین برای بایع یا مشتری یا هر دو یا شخص خارجی اختیار فسخ معامله باشد. # خیارات معامله

برای عضویت در کانال تلگرام  کلیک کنید

تاخیر ثمن

برطبق ماده ۴۰۲ قانون مدنی در صورتیکه مبیع عین خارجی و یا در حکم آن بوده و برای تادیه ثمن یا تسلیم مبیع بین متایعین اجلی معین نشده باشد اگر سه روز از تاریخ بیع بگذرد و در این مدت نه بایع مبیع را تسلیم مشتری نماید و نه مشتری تمام ثمن را به بایع بدهد بایع مختار در فسخ معامله می شود.

اگر بایع بنحوی از انحاء مطالبه ثمن نماید و به قرائن معلوم گردد که مقصود التزام بیع بوده است خیار او ساقط خواهد شد. اگر بایع در ظرف سه روز از تاریخ بیع تمام بیع را تسلیم مشتری کند یا مشتری ثمن را به بایع بدهد دیگر برای بایع اختیار فسخ نخواهد بود اگر چه ثانیا به نحوی از انحاء مبیع به بایع و ثمن به مشتری برگشته باشد.

اگر مشتری ثمن را حاضر کرد که بدهد و بایع از اخذا آن امتناع نمود خیار فسخ نخواهند داشت .خیار تاخیر مخصوص بایع است و برای مشتری از جهت تاخیر در تسلیم مبیع این اختیار نمی باشد.تسلیم بعض ثمن یا دادن آن به کسی که حق قبض ندارد خیار بایع را ساقط نمی کند.

اگر مشتری برای ثمن ضامن بدهد یا بایع ثمن را حواله دهد بعد از تحقیق حواله خیار تاخیر ساقط می شود. هر گاه مبیع از چیزهایی باشد که در کمتر از سه روز فاسد و یا کم قیمت می شود ابتداء خیار از زمانی است که مبیع مشرف به فساد یا کسر قیمت می شود. # خیارات معامله

رویت و تخلف وصف

برطبق ماده ۴۱۰ قانون مدنی اگر کسی مالی را ندیده و آنرا فقط به وصف بخرد بعد از دیدن اگر دارای اوصافی که ذکر شده است نباشد مختار میشود که بیع را فسخ کند یا بهمان نحو که هست قبول نماید. اگر بایع مبیع را ندیده ولی مشتری آنرا دیده باشد و مبیع غیر اوصافی که ذکر شده است دارا باشد فقط بایع خیار فسخ خواهد داشت.

هر گاه مشتری بعضی از مبیع را دیده و بعض دیگر را به وصف یا از روی نمونه خریده باشد و آن بعض مطابق وصف یا نمونه نباشد میتواند تمام مبیع را رد کند یا تمام آنرا قبول نماید. اگر یکی از متبایعین مالی را سابقا دیده و به اعتماد رویت سابق معامله کند و بعد از رویت معلوم شود که مال مزبور اوصاف سابقه را ندارد اختیار فسخ خواهد داشت . در بیع کلی خیار رؤیت نیست و بایع باید جنسی بدهد که مطابق با اوصاف مقرره بین طرفین باشد.خیار رویت و تخلف وصف بعد از رؤیت فوری است. # خیارات معامله

غبن در معاملات

براساس ماده ۴۱۶ قانون مدنی هر یک از متعاملین که در معامله غبن فاحش داشته باشد بعد از علم به غبن می تواند معامله را فسخ کند. غبن در صورتی فاحش است که عرفا” قابل مسامحه نباشد. اگر مغبون در حین معامله عالم بقیمت عادله بوده است خیار فسخ نخواهد داشت.

در تعیین مقدار غبن شرایط معامله نیز باید منظور شود. خیار غبن بعد از علم به غبن فوری است .اگر کسی که طرف خود را مغبون کرده است تفاوت قیمت را بدهد خیار غبن ساقط نمی شود مگر اینکه مغبون به اخذ تفاوت قیمت راضی گردد. # خیارات معامله

عیب در معامله

برطبق ماده ۴۲۲ قانون مدنی در صورتیکه بعد از معامله ظاهر شود که مبیع معیوب بوده مشتری مختار است در قبول مبیع معیوب یا اخذ ارش یا فسخ معامله .خیار عیب وقتی برای مشتری ثابت میشود که عیب مخفی و موجود در حین عقد باشد.

عیب وقتی مخفی محسوب است که مشتری در زمان بیع عالم بر آن نبوده است اعم از اینکه این عدم علم ناشی از آن باشد که عیب واقعا مستور بوده است یا اینکه ظاهر بوده ولی مشتری ملتفت آن نشده است. عیبی که بعد از بیع و قبل از قبض در مبیع حادث شود در حکم عیب سابق است .تشخیص عیب بر حسب عرف و عادت می شود و بنابراین ممکن است بر حسب ازمنه و امکنه مختلف شود. # خیارات معامله

تدلیس در معامله

برطبق ماده ۴۳۸ قانون مدنی تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود. در صورتیکه بایع تدلیس نموده باشد مشتری حق فسخ بیع را خواهد داشت و همچنین است بایع نسبت به ثمن شخصی در صورت تدلیس مشتری .خیار تدلیس بعد از علم بان فوری است. # خیارات معامله

تخلف شرط در معامله

 برطبق ماده ۲۳۴ قانون مدنی شرط برسه قسم شامل شرط صفت، شرط نتیجه، شرط فعل اثباتاً یا نفیاً می باشد. در صورتیکه شرطی که در ضمن عقد شده است شرط صفت باشد و معلوم شود آن صفت موجود نیست کسی که شرط به نفع او شده است‌ خیار فسخ خواهد داشت. شرط نتیجه در صورتی که حصول آن نتیجه موقوف به سبب خاصی نباشد آن نتیجه به نفس اشتراط حاصل میشود.

هر گاه شرط در ضمن عقد شرط فعل باشد اثباتاً یا نفیاً کسی که ملتزم به آنجام شرط شده است باید آن را بجا بیاورد و در صورت‌ تخلف طرف معامله میتواند به حاکم رجوع نموده تقاضای اجبار به وفاء شرط بنماید. هر گاه فعلی در ضمن عقد شرط شود و اجبار ملتزم به آنجام آن غیر مقدور ولی انجام آن به وسیله شخص دیگری مقدور باشد حاکم‌ میتواند به خرج ملتزم موجبات انجام آن فعل را فراهم کند.

هر گاه اجبار مشروط علیه برای انجام فعل مشروط ممکن نباشد و فعل مشروط هم از جمله اعمالی نباشد که دیگری بتواند از جانب او‌ واقع سازد طرف مقابل حق فسخ معامله را خواهد داشت. اگر بعد از عقد انجام شرط ممتنع شود یا معلوم شود که حین‌العقد ممتنع بوده است کسی که شرط بر نفع او شده است اختیار فسخ‌ معامله را خواهد داشت مگر اینکه امتناع مستند به فعل مشروط‌ له باشد.

تبعض صفقه

وقتی عقد بیع نسبت به بعض مبیع به جهتی از جهات باطل باشد، خیار تبعض صفقه برای فروشنده خواهد بود. خیار تبعض صفقه در صورتی ایجاد می شود که خریدار در زمان عقد آگاه از تجزیه آن نباشد کسی که از وضع مبیع باخبر است و با این وصف حاضر به معامله می شود حق برهم زدن آن را ندارد. تبعض صفقه وقتی موجب خیار فسخ است که مشتری در حال معامله به آن آگاهی نداشته باشد. # خیارات معامله

برای عضویت در صفحه اینستاگرام  کلیک کنید

تفلیس

خیار تفلیس مختص شخصی است که با شخص مفلس یا همان ورشکسته معامله می کند. ورشکسته شخصی است که نمی تواند بدهی های خود را پرداخت کند و اگر شخصی با او معامله کند، طرف معامله حق خواهد داشت مورد معامله را استرداد و به استناد خیار تفلیس عقد را برهم بزند. درصورتیکه مشتری مفلس شود و عین مبیع نزد او باشد بایع حق استرداد آن را دارد و اگر مبیع هنوز تسلیم نشده باشد می تواند از تسلیم آن امتناع کند. # خیارات معامله

تعذر تسلیم

خیار تعذر تسلیم وقتی است که یکی از طرفین توانایی تسلیم عوض معامله را ندارد. به طور مثال من ماشینی به شما می فروشم و توانایی تسلیم ماشین به شما را ندارم. اینجا شما به استناد خیار تعذر تسلیم می توانید معامله را برهم بزنید. # خیارات معامله

مدت خیاردر معامله

برطبق ماده ۴۰۰ قانون مدنی اگر ابتداء مدت خیار ذکر نشده باشد ابتداء آن از تاریخ عقد محسوب است. در غیراینصورت تابع قرار داد متعاملین است . در صورتیکه  برای خیار شرط مدت معین نشده باشد هم شرط خیار و هم بیع باطل است .

مهلت اجرای معین خیارات

برخی خیارات مهلت اجرای معین دارند، مانند خیار مجلس که مهلت اجرای آن تا پایان مجلس عقد است و پس از جدا شدن خریدار و فروشنده از بین می رود. خیار حیوان که تا سه روز از حین عقد وجود دارد. طبق ماده۳۹۸ ق.م. اگر مبیع حیوان باشد مشتری تا سه روز از حین عقد اختیار فسخ معامله را دارد.

خیار شرط که با تراضی و برای مدت معین به وجود می آید طبق ماده ۳۹۹ ق.م. در عقد بیع ممکن است شرط شود که در مدت معین برای بایع یا مشتری یا هردو یا شخص خارجی اختیار فسخ معامله باشد. # خیارات معامله

شرط سقوط خیار درعقد معامله

براساس ماده ۴۴۸ قانون مدنی سقوط تمام یا بعضی خیارات را می توان ضمن عقد شرط نمود. این شرط در مواردی که خیار در نتیجه عقد به وجود می آید و سبب تام آن در تراضی نهفته است به معنی اسقاط حق خیار موجود است.

خیارات مختص عقد بیع

بیع همان خرید و فروش مال است در مقابل عوض معلوم. تمام انواع خیارات در معاملات لازمه ممکن است موجود باشد مگر خیار مجلس، حیوان و تاخیر ثمن که مخصوص بیع است. خیارات مختص بیع در سایر قراردادها نمی آید و نباید آنها را در زمره قواعد عمومی قراردادها آورد. # خیارات معامله

تفاوت خیار شرط و خیار تخلف شرط

خیار شرط براساس توافق طرفین درعقد معامله می باشد. طبق ماده۳۹۹  قانون مدنی در عقد بیع ممکن است شرط شود; که در مدت معین برای بایع یا مشتری یا هردو یا شخص خارجی اختیار فسخ معامله باشد.

در خیار تخلف از شرط فرض این است که متعهد به التزام خود وفا نمی کند و اجبار وی نیز میسر نمی شود و به وسیله دیگران هم نتیجه مطلوب به دست نمی آید یا معلوم می شود که مورد معامله وصف موردنظر را ندارد یا انجام دادن شرط ممتنع می شود.طرفی که شرط به نفع اوست و راهی برای رفع ضرر ندارد حق فسخ عقد را پیدا می کند.

بنابراین خیار شرط نتیجه تراضی و خیار تخلف از شرط نتیجه تخلف از تراضی و امتناع اجرای تعهد ناشی از آن است. ویژگی شرط خیار در بیع شرط این است که خیار برای فروشنده شرط شود و استفاده از آن منوط به پرداختن ثمن است به این ترتیب که شخصی مال خود را می فروشد و در آن شرط می کند که اگر در مدت خیار بتواند ثمن را بازگرداند عقد را فسخ کند و مبیع را پس بگیرد. # خیارات معامله

جمع چند خیار در معامله

احتمال وجود چند خیار در یک عقد وجود دارد مانند بیعی که خریدار و فروشنده هنوز در مجلس عقدند و ثمن در معامله گزاف است یا بیعی که در آن مبادله خارجی صورت نپذیرفته است و کالای فروخته شده عیبی پنهان دارد. وجود چند سبب هرکدام اختیار ویژه ای برای فسخ عقد به وجود می آورد که در کنار هم قابل جمع است و با اجرای یکی از آنها خیارهای دیگر موضوع خود را از دست می دهد و همانند چند حق برای وصول یک دین است. # خیارات معامله

خسارات از عدم اجرای تعهدات در معامله

برطبق ماده ۲۲۶ قانون مدنی در مورد عدم ایفاء تعهدات از طرف یکی از متعاملین طرف دیگر نمیتواند ادعای خسارت نماید مگر اینکه برای ایفاء تعهد مدت معینی مقرر شده و مدت مزبور منقضی شده باشد و اگر برای ایفاء تعهد مدتی مقرر نبوده طرف وقتی می تواند ادعای خسارت نماید که اختیار موقع انجام با او بوده و ثابت نماید که انجام تعهد را مطالبه کرده است.

متخلف از انجام تعهد وقتی محکوم به تادیه خسارت میشود; که نتواند ثابت نماید که عدم انجام به واسطه علت خارجی بوده است; که نمی توان مربوط به وی نمود. در صورتی که موضوع تعهد تادیه وجه نقدی باشد; حاکم میتواند با رعایت ماده۲۲۱ مدیون را به جبران خسارت حاصله از تاخیر در تادیه دین محکوم کند. # خیارات معامله

وکیل دادگستری گروه حقوقی اوان

استفاده از مشاوره حقوقی وکیل متخصص و باتجربه; در تمام مراحل رسیدگی پرونده های حقوقی و کیفری از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا با انتخاب وکیل و مشاوره حقوقی قبل ازهر اقدام قانونی در وقت و هزینه های دادرسی صرفه جویی میشود و حق و حقوق موکل ضایع نمیشود.

گروه وکلای حقوقی اوان مجموعه ای متخصص از وکلای دادگستری; کارشناسان ارشد حقوق و حقوقدانان می باشد; که با ارائه مشاوره های تخصصی; قبول وکالت و مشاوره در دعاوی حقوقی را بر عهده میگیرند. سوالات و مشکلات حقوقی خود را با وکیل دادگستری تهران; وکیل دادگستری مشهد، وکیل دادگستری قم; وکیل دادگستری کرج; مربوط به وکلای گروه حقوقی اوان مطرح نمائید; تا در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشند. # خیارات معامله