پس از مطالعه، در صورت مفید بودن، این متن را برای دیگران نیز ارسال نمایید تا آنها نیز از مطالعه مفید آن بهره‌مند شوند.
حق انتفاع عبارت است از حقی که به موجب آن شخص میتواند از مالی که متعلق به دیگری است یا مالک خاص ندارد استفاده کند. و یکی از شاخه های مالکیت است. این حق بر اساس قرارداد از سوی مالک ملک به اشخاص دیگر قابل واگذاری است.
به عنوان مثال مالک میتواند، حق سکونت در ملک خود را برای مدت معین به دیگری واگذار کند که در اصطلاح به این حق، حق سکنی گفته میشود.
فهرست مطالب
کاربر گرامی، در صورت نیاز به وکیل پایه یک کلیک نمایید.
تعریف حق انتفاع:
طبق ماده ۴۰ قانون مدنی، حق انتفاع به معنای حقی است که به موجب آن، شخص مجاز است از مالی که متعلق به دیگران است یا مالک خاصی ندارد، استفاده کند. به عنوان مثال، اگر پدر به فرزند خود اجازه دهد که برای مدت معین یا نامعلوم در ملک او سکونت کند و از منافع آن بهره‌برداری نماید، در این حالت حق بهره‌برداری و انتفاع برای فرزند قابل تصور است، ولی حق مالکیت نسبت به منافع آن ملک از وی سلب میشود. بنابراین، منتفع (فرزند) حق انتقال و واگذاری منفعت به شخص دیگری را نخواهد داشت. حق انتفاع بر اساس نوع قرارداد به چند دسته تقسیم میشود:
الف) حق سکنی:
چنانچه منافع یک ملک به منظور سکونت به شخص دیگری واگذار شود، این نوع حق انتفاع به عنوان “حق سکنی” شناخته میشود. حق سکنی ممکن است به دو صورت «رقبی» (مدت معین) و «عمری» (به مدت عمر شخص یا افراد دیگر) باشد. برای مثال، اگر مالک بگوید: «حق سکونت در این خانه تا زمان حیات من از آن توست»، در این صورت حق بالقوه منتفع مشخص شده و به آن حق سکنی اطلاق میگردد.
شبکه های اجتماعی اوان
|
ب) حق رقبی:
در اصطلاح حقوقی، “حق رقبی” به حق انتفاعی اطلاق میشود که از جانب مالک برای مدت معین اعطا میگردد. به عنوان مثال، اگر مالک اعلام کند که “حق انتفاع از این ملک به مدت پنج سال به فردی واگذار گردیده است”، در این صورت به عنوان حق رقبی شناخته میشود.
ج) حق عمری:
حق عمری به معنای حق انتفاعی است که به مدت عمر مالک یا شخص منتفع یا شخص دیگری به فردی اعطا میشود. در صورتی که حق انتفاع بر اساس عمر مالک باشد، با فوت او این حق از بین میرود و شخص منتفع دیگر نمی‌تواند از آن استفاده کند. اما اگر حق انتفاع به مدت عمر شخص دیگری واگذار شود، فوت مالک تاثیری بر ادامه حق انتفاع نخواهد گذاشت و به این نوع حق، “حق عمری” گفته میشود.
حق انتفاع به صورت عمری
عمری، یکی دیگر از اقسام است که بر اساس آن مالک به شخصی اجازه می دهد تا زمانی که زنده است ، در ملک او ساکن شود. در صورت فوت آن شخص ، حق عمری از بین میرود.
اثبات وجود حق انتفاع
مالک به طور کامل بر ملک خود تسلط دارد و وجود حق انتفاع برای شخص دیگر میتواند این تسلط را محدود کند. به همین دلیل، اثبات حق انتفاع برای مدعی ضروری است. در این راستا، شخصی که ادعای حق انتفاع بر ملکی دارد و قرارداد مکتوبی در اختیار ندارد، میتواند برای اثبات ادعای خود به دادگاه مراجعه کند.
مال مورد حق انتفاع
حق انتفاع بر مالی برقرار میشود که استفاده از آن بدون آسیب به اصل مال ممکن باشد. این حق معمولاً از طریق عقد و قرارداد ایجاد میشود. بنابراین، خواهان در دادخواست خود باید ثابت کند که بین او و مالک ملک، قراردادی برای واگذاری حق انتفاع وجود داشته است. علاوه بر این، خواهان میتواند در دادخواست خود از دادگاه درخواست کند که خوانده را ملزم به تنظیم سند رسمی حق انتفاع کند. لازم به ذکر است که انتقال حق انتفاع معمولاً از طریق بیع انجام نمیشود و بیشتر در قالب صلحنامه یا قراردادهای نامعین صورت می‌گیرد.
حبس مطلق چیست
اگر مالک برای حق انتفاع، مدتی مشخص نکند، به اصطلاح این حق حبس مطلق تلقی میشود. در این شرایط، مالک میتواند هر زمان که بخواهد، از اعطای حق انتفاع خود منصرف شود و از استفاده صاحب حق جلوگیری کند. حق انتفاع با اذن در انتفاع متفاوت است؛ اذن در انتفاع از طریق یک قرارداد دوطرفه شکل می‌گیرد و لازم است، به طوری که هیچ یک از طرفین نمی‌توانند به تنهایی آن را لغو کنند. در مقابل، اذن در انتفاع یک عمل حقوقی یک‌طرفه است که مالک به فرد دیگری اجازه استفاده از ملک را می‌دهد.
اذن در انتفاع عملی قابل رجوع است و مالک هر زمان بخواهد میتواند از اذن خود رجوع کند.
بنابراین صرف اینکه شخصی به دیگری اجازه داده باشد از آپارتمان یا زمین او استفاده کند، موجد آن برای بهره بردار نیست.
در صورت انقضای مهلت حق انتفاع و یا از بین رفتن مالی که حق انتفاع آن به دیگری واگذار شده است ، حق انتفاع از بین میرود و طرح دادخواست آن موضوعیت ندارد.
طرفین دعوی
در دعوی اثبات حق انتفاع طرفین دعوی خواهان ، کسی که مدعی وجود آن به نفع خود است و خوانده ، مالک ملک میباشد.
دادگاه صالح برای رسیدگی نیز دادگاهی است که ملک در حوزه آن واقع شده است.
بیشتر بخوانید: مشاوره حقوقی
مستندات قانونی
ماده ۴۰ قانون مدنی
حق انتفاع عبارت از حقی است که به موجب آن شخص میتواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند.
ماده ۴۱ قانون مدنی
عمری حق انتفاعی است که به موجب عقدی از طرف مالک برای شخص به مدت عمر خود یا عمر منتفع و یا عمر شخص ثالثی برقرار شده باشد.
ماده ۴۲ قانون مدنی
رقبی حق انتفاعی است که از طرف مالک برای مدت معینی برقرار میگردد.
ماده ۴۳ قانون مدنی
اگر حق انتفاع عبارت از سکونت در مسکنی باشد سکنی یا حق سکنی نامیده میشود و این حق ممکن است به طریق عمری یا به طریق رقبی برقرار شود.
ماده ۴۴ قانون مدنی
در صورتی که مالک برای حق انتفاع مدتی معین نکرده باشد حبس مطلق بوده و حق مزبور تا فوت مالک خواهد بود مگر اینکه مالک قبل از فوت خود رجوع کند.
ماده ۴۵ قانون مدنی
در موارد فوق حق انتفاع را فقط درباره شخص یا اشخاصی میتوان برقرار کرد که در حین ایجاد حقی مزبور وجود داشته باشند ولی ممکن است آن تبعاً برای کسانی هم که در حین عقد بوجود نیامده‌اند برقرار شود و مادامیکه صاحبه آن حق انتفاع موجود هستند حق مزبور باقی و بعد‌از انقراض آنها حق زائل میگردد.
ماده ۴۶ قانون مدنی
حق انتفاع ممکن است فقط نسبت به مالی برقرار شود که استفاده از آن بابقاء عین ممکن باشد اعم از اینکه مال مزبور منقول باشد یا غیرمنقول و مشاع باشد یا مفروز.
ماده ۴۷ قانون مدنی
در حبس اعم از عمری و غیره قبض شرط صحت است.
ماده ۴۸ قانون مدنی
منتفع باید از مالیکه موضوع حق انتفاع است سوء استفاده نکرده و در حفاظت آن تعدی یا تفریط ننماید.
ماده ۴۹ قانون مدنی
مخارج لازمه برای نگاهداری مالی که موضوع انتفاع است بر عهده منتفع نیست مگر این که خلاف آن شرط شده باشد.
ماده ۵۰ قانون مدنی
اگر مالی که موضوع حق انتفاع است بدون تعدی یا تفریط منتفع تلف شود مشارالیه مسئول آن نخواهد بود.
ماده ۵۱ قانون مدنی
حق انتفاع در موارد ذیل زایل میشود:
در صورت انقضاء مدت.
در صورت تلف شدن مالی که موضوع انتفاع است.
حق انتفاع
ماده ۵۲ قانون مدنی
در موارد ذیل منتفع ضامن تضررات مالک است:
۱-در صورتی که منتفع از مال موضوع انتفاع سوء استفاده کند.
۲-در صورتی که شرایط مقرره از طرف مالک را رعایت ننماید و این عدم رعایت موجب خسارتی بر موضوع حق انتفاع باشد.
ماده ۵۳ قانون مدنی
انتقال عین از طرف مالک به غیر موجب بطلان حق انتفاع نمیشود ولی اگر منتقل‌الیه جاهل باشد که حق انتفاع متعلق به دیگری است اختیار فسخ معامله را خواهد داشت.
ماده ۵۴ قانون مدنی
سایر کیفیات انتفاع از مال دیگری به نحوی خواهد بود که مالک قرار داده یا عرف و عادت اقتضاء بنماید.
جمع‌بندی
حق انتفاع یکی از مفاهیم مهم و کاربردی در حقوق مدنی است که به شخص اجازه می‌دهد از مالی که متعلق به دیگری است، استفاده و بهره‌برداری کند. این حق امکان استفاده از منافع یک ملک را بدون داشتن مالکیت بر عین آن ملک فراهم می‌آورد و به طور کلی به چند دسته تقسیم میشود: حق سکنی، حق رقبی و حق عمری. هر یک از این حقوق ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارد که در قراردادهای قانونی باید به دقت تعیین شوند. درک عمیق از این مفاهیم به افراد کمک می‌کند تا در مسائل حقوقی مربوط به املاک و مستغلات بهتر عمل کنند و از حقوق خود در رابطه با انتفاع از اموال دیگران آگاه شوند.
سوالات متداول
حق انتفاع به معنای حقی است که براساس آن شخص میتواند از مالی که متعلق به دیگری است استفاده کند و از منافع آن بهره‌برداری نماید، بدون اینکه مالک آن مال باشد.
حق سکنی به شخص اجازه می‌دهد که در یک ملک سکونت کند و ممکن است برای مدت معین یا به مدت عمر مالک باشد. اما حق عمری، حق انتفاعی است که به مدت عمر شخص یا افراد دیگر به فردی اعطا میشود، و در صورت فوت مالک، حق انتفاع از بین میرود.
بله شخصی که دارای حق انتفاع است، حق انتقال و واگذاری منافع به شخص دیگری را دارد، مگر اینکه در قرارداد به صراحت ذکر شده باشد.
حق انتفاع باید در یک قرارداد رسمی مشخص و معین شود که نوع آن (سکنی، رقبی یا عمری)، مدت زمان و شرایط استفاده از ملک در آن تعیین گردد. این قرارداد میتواند به صورت مکتوب یا شفاهی باشد، اما برای ایجاد اطمینان و جلوگیری از اختلافات، توصیه میشود که به صورت مکتوب تنظیم شود.
نظرات ارزشمند شما به ما کمک می‌کند تا خدمات خود را در زمینه دانستنی هایی در خصوص حق انتفاع بهبود بخشیم. لطفاً تجربه خود را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
از طریق دکمه زیر میتوانید لینک صفحه را اشتراک گذاری کنید.