پس از مطالعه، در صورت مفید بودن، این لینک را برای دیگران هم ارسال نمایید تا آنها نیز از مطالعه آن بهرهمند شوند.
در نظام حقوقی ایران، حضانت و ولایت دو مفهوم اساسی در ارتباط با حقوق و تکالیف والدین نسبت به فرزندان صغیر یا مجنون هستند. هر کدام از این مفاهیم تعاریف، وظایف و حقوق خاص خود را دارند که در این مقاله به صورت کامل در این خصوص صحبت شده است.
فهرست مطالب
کاربر گرامی، در صورت نیاز به وکیل پایه یک دادگستری متخصص و باتجربه، کلیک نمایید.
حضانت و ولایت چه تفاوتی با هم دارند؟
تفاوتهای کلیدی بین حضانت و ولایت در ایران به شرح زیر است:
ولایت
- تکلیف قهری و حق غیرقابل سلب: ولایت یک وظیفه اجباری و حقی است که به طور طبیعی و ذاتی به پدر و جد پدری(پدربزرگ) تعلق میگیرد.
- تمرکز بر امور مالی و اداره اموال: وظایف اصلی ولی قهری شامل مدیریت اموال و دارایی کودک، انجام معاملات و تعهدات به نام او، و ازدواج دختر در صورت فقدان پدر یا جد پدری است.
- مدت زمان: ولایت تا زمان بلوغ یا رشید شدن کودک ادامه دارد.
حضانت
- تکلیف و حق: حضانت هم یک وظیفه و هم یک حق برای نگهداری و تربیت فرزند است.
- تمرکز بر نگهداری و تربیت: وظایف اصلی حضانت شامل مراقبت از نیازهای جسمی، عاطفی و روانی کودک، تربیت او از نظر اخلاقی و دینی، و تامین نیازهای عاطفی و روانی او است.
- مدت زمان: حضانت تا زمان بلوغ یا رشید شدن فرزند ادامه دارد.
تفاوت کلیدی
- ماهیت: ولایت یک تکلیف قهری و حق ذاتی است، در حالی که حضانت بیشتر یک وظیفه و حق است که میتواند به دیگری واگذار شود.
- تمرکز: ولایت بر امور مالی و حقوقی کودک تمرکز دارد، در حالی که حضانت بر نگهداری و تربیت او تمرکز دارد.
- ولی قهری: در درجه اول پدر و سپس جد پدری ولی قهری محسوب میشوند، در حالی که مادر در درجه اول حضانت فرزند را بر عهده دارد.
نکته: در صورت فوت یا طلاق والدین، حضانت فرزند به طور معمول به مادر سپرده میشود.
قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران در باره حضانت و ولایت
مواد قانونی برای حضانت و ولایت به شرح زیر است:
- ماده ۱۱۶۸: حضانت فرزند بر عهده پدر و مادر یا هر یک از آنها به نحو انفراد یا اشتراک است.
- ماده ۱۱۷۷: ولایت قهری که بر صغیر یا مجنون متعلق به پدر و جد پدری او است، قهری و غیرقابل سلب است.
گرفتن حق ولایت از پدر
حق ولایت قهری، حقی است که به موجب قانون، به پدر و جد پدری برای سرپرستی و تربیت و اداره اموال فرزند صغیر یا مجنون داده میشود.
شرایط سلب حق ولایت قهری
- حیف و میل اموال: طبق ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی، اگر یکی از اقربای کودک یا دادگاه ثابت کند که پدر و جد پدری اموال صغیر را حیف و میل میکنند و رعایت غبطه را نمیکنند، حق ولایت از آنها گرفته میشود و به جای آنها قیم مشخص خواهد شد.
- احتمال خیانت: اگر خیانت ولایت قهری(پدر و پدربزرگ پدری) ثابت نشده باشد؛ ولی برای خیانت آنها دلایل قوی مانند اعتیاد شدید پدر وجود داشته باشد. دادگاه ولایت قهری را عزل میکند و به جای آنها قیم مشخص خواهد کرد.
- ناتوانی: اگر ولایت قهری کودک به دلیل بیماری، ضعف بدنی و پیری قادر به انجام اموال کودک را نداشته باشد دادگاه فرد امینی را به عنوان ولی قهری منصوب میکند.
- مشغله، غیبت و حبس: طبق ماده ۱۱۸۷ قانون مدنی اگر ولایت قهری به دلیل اشتغالات روزمره، غیبت و حبس نتواند به امور مالی کودک رسیدگی کند دادگاه فرد امینی را برای اداره اموال صغیر به صورت موقت تعیین میکند.
- ورشکستگی، سفاهت و جنون: طبق ماده ۱۱۹۵ اگر ولایت قهری ورشکسته، سفیه یا دیوانه باشد برای صغیر قیم انتخاب میشود.
نکات:
- در صورت فوت پدر، حق ولایت قهری به ترتیب به جد پدری، مادر و جد مادری تعلق میگیرد.
- مادر در صورتی که در قید حیات باشد، حق حضانت فرزند را تا سن ۷ سالگی دختران و ۱۵ سالگی پسران دارد.
- در صورت سلب حق ولایت قهری از پدر و جد پدری، دادگاه با لحاظ مصلحت کودک، قیم را تعیین میکند.
ولایت پدر بر فرزند تا چه سنی است؟
ولایت قهری پدر بر فرزند از زمان تولد تا زمان رشد فرزند ادامه مییابد. در مورد سن دقیق «رشد» در قانون صراحت وجود ندارد، اما با توجه به سن بلوغ(۹ سال قمری برای دختران و ۱۵ سال قمری برای پسران) میتوان سن بلوغ را ملاک «رشد» در نظر گرفت.
نکات
- پس از «رشد» فرزند، ولایت قهری پدر به طور کامل از بین نمیرود.
- دختران و پسران تا سن ۱۸ سالگی برای انجام امور اداری و بانکی به اذن ولی قهری خود (پدر یا جد پدری) نیاز دارند.
- ازدواج دختران باکره، فارغ از سن، نیازمند اجازه پدر و جد پدری است.
موارد استمرار ولایت قهری
در موارد زیر ولایت پدر ادامه خواهد داشت:
- جنون دائمی: در صورت جنون دائمی فرزند، ولایت قهری پدر و جد پدری بر امور مالی و حقوقی او همواره پابرجا خواهد بود.
- جنون ادواری: در صورت جنون ادواری فرزند، ولایت قهری فقط در دوران جنون او اعمال میشود و در دوران بهبودی از بین میرود.
- سفاهت: اگر سفاهت(ناتوانی در اداره امور مالی) شخص به دوران کودکی او و قبل از «رشد» مرتبط باشد، ولایت قهری پدر و جد پدری بر امور مالی و حقوقی او ادامه خواهد داشت.
برای مشاوره حقوقی برای اجاره سند می توانید با وکلای گروه اوان در ارتباط باشید.
مراحل قانونی برای درخواست حضانت یا ولایت در ایران
مراحل کلی درخواست حضانت یا ولایت در ایران به شرح زیر است:
۱٫ تنظیم دادخواست
اولین قدم تنظیم دادخواست حضانت یا ولایت است. دادخواست باید به صورت کتبی به دفترخانه دادگاه خانواده محل سکونت ارائه شود.
در دادخواست باید مشخصات کامل خواهان(فردی که درخواست حضانت یا ولایت را دارد)، خوانده(فردی که حضانت یا ولایت فرزند را در حال حاضر بر عهده دارد)، فرزند و مدارک و مستندات مربوطه ذکر شود.
مدارک و مستندات مورد نیاز شامل شناسنامه و کارت ملی خواهان، خوانده و فرزند، سند ازدواج یا طلاق، گواهی فوت همسر(در صورت فوت)، و هرگونه مدرک دیگری که نشاندهنده صلاحیت خواهان برای حضانت یا ولایت فرزند باشد، است.
۲٫ تعیین وقت رسیدگی
پس از ثبت دادخواست، دادگاه وقت رسیدگی را تعیین و به طرفین ابلاغ میکند.
۳٫ رسیدگی در دادگاه
در جلسه رسیدگی، خواهان و خوانده باید در دادگاه حاضر شده و دلایل و مدارک خود را ارائه دهند. دادگاه به صحبتهای طرفین و بررسی مدارک و مستندات ارائه شده میپردازد. در صورت نیاز، دادگاه از کارشناسان یا شهود نیز برای روشن شدن موضوع استفاده میکند.
۴٫ صدور رأی
پس از بررسی کامل پرونده، دادگاه رأی خود را صادر میکند. رأی دادگاه میتواند به نفع خواهان یا خوانده باشد. در صورتی که رأی به نفع خواهان باشد، حضانت یا ولایت فرزند به وی اعطا میشود.
نکات
- در صورت عدم رضایت از رأی دادگاه، میتوان به آن اعتراض کرد.
- برای تنظیم دادخواست و پیگیری مراحل قانونی حضانت یا ولایت، میتوان از وکیل دادگستری کمک گرفت.
موارد خاص
- در برخی موارد، ممکن است دادگاه حضانت یا ولایت فرزند را به طور موقت به شخص دیگری واگذار کند. این امر معمولاً در شرایطی اتفاق میافتد که پدر یا مادر صلاحیت کافی برای نگهداری از فرزند را نداشته باشند.
- در صورت فوت یا طلاق والدین، حضانت فرزند به طور معمول به مادر سپرده میشود.
- در مورد فرزندان صغیر یا مجنون، ولایت قهری به پدر و جد پدری تعلق میگیرد.
بیشتر بخوانید: دادخواست حضانت فرزند بعد از طلاق
مشاوره حقوقی
مشاوره حقوقی با وکیل رابطه خانواده در گروه وکلای حقوقی اوان موجب می گردد که شما از چند و چون پرونده مطلع شده و بتوانید با افق دید گسترده تری تصمیم گیری کنید. در گروه وکلای حقوقی اوان وکیل مرد یا وکیل خانم در اختیار شما قرار می دهند که در توضیح مساله راحت تر باشید. برای کسب اطلاعات بیشتر از خدمات حقوقی ما مانند تنظیم دادخواست و تنظیم لایحه دفاعی با وکیل خانواده در تهران و سایر شهر های ایران با گروه وکلای حقوقی اوان تماس حاصل نمایید.
در نظام حقوقی ایران، دو مفهوم کلیدی در رابطه با حقوق و تکالیف والدین نسبت به فرزندان وجود دارد: حضانت و ولایت قهری.
حضانت به معنای نگهداری و مراقبت از فرزند از نظر روحی و جسمی است. مطابق قانون، حضانت فرزندان تا سن ۷ سالگی به عهده مادر و از ۷ سالگی تا سن بلوغ به عهده پدر است. پس از بلوغ، فرزندان با اختیار خود میتوانند انتخاب کنند که با کدام یک از والدین زندگی کنند.
ولایت قهری حقی است که به موجب قانون به پدر و جد پدری برای سرپرستی، تربیت و اداره اموال فرزند صغیر یا مجنون داده میشود. این حق منحصر به پدر و جد پدری است و هیچ کس، حتی مادر، نمیتواند آن را بر عهده بگیرد. ولایت قهری از زمان تولد فرزند آغاز میشود و تا زمان رشد (سن بلوغ) ادامه مییابد. در صورت جنون فرزند، ولایت قهری تا زمان رفع جنون او پابرجا خواهد بود.
با این حال، در شرایطی ممکن است صلاحیت پدر و جد پدری برای اعمال ولایت قهری زیر سوال رفته و به آنها این حق داده نشود. در این موارد، دادگاه فرد امینی را به عنوان قیم منصوب میکند تا وظایف مربوط به سرپرستی، تربیت و اداره اموال فرزند را به عهده بگیرد.
دلایل متعددی میتوانند برای سلب ولایت قهری از پدر و جد پدری وجود داشته باشند، از جمله:
- حیف و میل اموال فرزند
- اعتیاد شدید
- بیماری یا ناتوانی جسمی
- غیبت یا حبس
- ورشکستگی، سفاهت یا جنون
سوالات متداول
حضانت به معنای مراقبت جسمی و روحی از کودک است.
ولایت قهری حق قانونی پدر و جد پدری برای مدیریت امور مالی و حقوقی فرزند صغیر یا مجنون است.
خیر، فقط پدر و جد پدری می توانند ولایت قهری داشته باشند.
مادر حق حضانت فرزند را تا سن ۷ سالگی بر عهده دارد.
پدر حق حضانت فرزند را از سن ۷ سالگی تا سن بلوغ بر عهده دارد.
بعد از سن بلوغ، کودک می تواند با اراده و اختیار خود انتخاب کند که با کدام یک از والدین زندگی کند.
نظرات ارزشمند شما به ما کمک میکند تا خدمات خود را در زمینه تفاوت حضانت و ولایت بهبود بخشیم. لطفاً تجربه خود را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.