چگونگی مطالبه وجه التزام قراردادی

لینک مقاله را به اشتراک بگذارید: https://oonelaw.com/demand-for-commitment

مطالبه وجه التزام قراردادی

وجه التزام مبلغی است که طرفین یک قرارداد به عنوان جریمه ی تاخیر و یا عدم انجام تعهد قراردادی پیش بینی می کنند. در واقع وجه التزام نوعی ضمانت اجرای حقوقی است; که احتمال نقض و تخلف از قرارداد را به حداقل می رساند. مطالبه وجه التزام
به عنوان مثال : در یک قرارداد مشارکت در ساخت ، ممکن است شرط شود که اگر سازنده در موعد مقرر نسبت به تحویل آپارتمان های موضوع قرارداد ، اقدام ننماید به ازای هر روز تاخیر در انجام تعهد مبلغی به عنوان خسارت تاخیر در انجام تعهد به مالک پرداخت کند.
بنابراین اگر یکی از طرفین قرارداد ، اجرای تعهد را با تاخیر انجام دهد و یا به صورت کلی از انجام تعهد استنکاف کند ، طرف دیگر قرارداد می تواند دادخواست مطالبه ی وجه التزام را تقدیم کند. مطالبه وجه التزام

طرفین دعوی

طرفین دعوی در حقیقت طرفین قراردادی هستند که در آن وجه التزام تعیین شده است. شخصی که تعهد به نفع او شده است ، خواهان و شخصی که از تعهد تخلف کرده است، خوانده است. مطالبه وجه التزام

دادگاه صالح جهت رسیدگی

دعاوی مطالبه وجه هر چند از قراردادی ناشی باشد که موضوع آن ملک است ، جزء دعاوی منقول محسوب می شود و خواهان می تواند در دادگاه محل اقامتگاه خوانده و یا محل انعقاد قرارداد و یا محل اجرای تعهد طرح دعوی کند.

برای عضویت در صفحه اینستاگرام گروه وکلای حقوقی اوان کیلیک کنید

نحوه ی اجرای رای

بعد از صدور حکم مبنی بر محکومیت متعهد و قطعیت آن متعهد; به ناحیه ی اجرا و در صورت عدم شناخت اموال متعهد; با گرفتن استعلام از اغداره ی راهور نیروی انتظامی; ثبت اسناد و املاک ، بانک مرکزی و … در صدد به دست ۀوردن اموال و جبرانت خسارت های به وجود آمده برآید . در صورتی که مالی از محکومه علیه در دسترس نباشد; محکوم له می تواند جلب محکوم علیه را از دادگاه بخواه.
اگر در معامله ای شرط شده باشد که در صورت تخلف ، متخلف مبلغی به عنوان خسارت پرداخت کند ( وجه التزام ) دادگاه نمی تواند متخلف را به بیشتر یا کمتر از آن چه در قرارداد ذکر شده است ، محکوم نماید. مطالبه وجه التزام

تفاوت وجه التزام با ضرر و زیان ناشی از تاخیر در انجام قرارداد

احکام حقوقی وجه التزام با ضرر و زیان ناشی از تاخیر و یا عدم اجرای قرارداد متفاوت است. وجه التزام ، خسارت مقطوعی است که طرفین ضمن قرارداد در مورد آن توافق می کنند و در صورت تخلف از قرارداد و لو آن که ضرر و زیانی به متعهد له وارد نشده باشد ، دادگاه فرد را به پرداخت وجه التزام محکوم میکند. مطالبه وجه التزام

اما در موردی که وجه التزام در قرارداد تعیین نشده است ، در صورت تخلف فرد از تعهدات قراردادی ، متعهد له باید اثبات کند که در نتیجه ی تخلف متعهد به وی ضرر و زیانی وارد شده است.

در غیر این صورت نمی توان مبلغی را به عنوان خسارت ناشی از تخلف از تعهد مطالبه کرد. میزان وجه التزام معادل مبلغی است که در قرارداد پیش بینی شده است; و دادگاه نمیتواند فرد متخلف را به مبلغی کمتر و یا بیشتر از وجه التزام محکوم کند; اما در مورد ضرر و زیان ، میزان مبلغ قابل مطالبه بر اساس ارزیابی کارشناس ، محاسبه و فرد به پرداخت آن محکوم خواهد شد. مطالبه وجه التزام

ماهیت وجه التزام

روشن است که وجه التزام برای تحکیم و تضمین اجرای تعهدات متعهد است; اما در مورد این که آیا متعهد می تواند با پرداخت وجه التزام عدم انجام تعهد; خود را از اجرای تعهد اصلی معاف کند یا این که باید تعهد اصلی را هم انجام دهد اختلاف نظر وجود دارد; برخی از محاکم معتقدند که اگر وجه التزام عدم انجام تعهد گرفته شود ، متخلف را نمی توان به اجرای تعهد اصلی ملزم کرد. # مطالبه وجه التزام

(نظر اکثریت ) به عبارت دیگر زمانی می توان وجه التزام عدم اجرای تعهد را مطالبه کرد که امکان الزام متعهد به اجرای تعهد اصلی وجود نداشته باشد.

عده ی دیگر معتقدند که خسارت عدم انجام تعهد و اجرای تعهد اصلی با هم قابل جمع هستند. ( نظر اقلیت ) البته قصد مشترک طرفین و توافقات قراردادی; نقش موثری در نظر دادگاه در این خصوص دارد; و دادگاه ابتدا باید قصد طرفین را شناسایی و احراز کند که توافق متعاقدین چه بوده است. # مطالبه وجه التزام

مطالبه ی خسارت تاخیر تادیه

در قرارداد می توان تصریح کرد که اخذ وجه التزام ، بدل و جانشین تعهد اصلی نیست و با آن قابل جمع است. در خصوص خسارت تاخیر اجرای تعهد; خواهان میتواند خسارت تاخیر را تا روز تقدیم دادخواست محاسبه و ضمن دادخواست مطالبه کند. اما در خصوص خسارت تاخیر تادیه ، خواهان می تواند خسارت تاخیر تادیه را تا زمان اجرای حکم از دادگاه بخواهد و نیاز به تعیین و محاسبه ی خسارت تاخیر تادیه در زمان تقدیم دادخواست نیست. # مطالبه وجه التزام

نحوه محاسبه وجه التزام

اگر مبلغ وجه التزام ، مبلغی غیر متعارف باشد و تناسبی بین وجه التزام و تعهد اصلی وجود نداشته باشد;برخی محاکم صرفا تا سقف تعهد اصلی و یا حد متعارف; حکم صادر می کنند و نسبت به مازاد حکم به محکومیت خوانده به پرداخت وجه التزام صادر نمی کنند. سایر محاکم نیز به استناد اصل حاکمیت اراده و قاعده ی ” المومنون عند شروطهم ” و ماده ی ۲۳۰ قانون مدنی ، نسبت به پرداخت وجه التزام تا هر میزانی که طرفین توافق کرده اند ، حکم صادر میکنند. مطالبه وجه التزام
اگر تاخیر در اجرای قرارداد و یا عدم انجام تعهد در نتیجه ی حادثه ی خارج از اراده ی متعهد باشد که قابل پیش بینی نبوده و متعهد امکان رفع آن را نداشته است ، متعهد ، محکوم به پرداخت وجه التزام نخواهد شد.

مستندات قانونی
ماده ۲۲۶ قانون مدنی

در مورد عدم ایفاء تعهدات از طرف یکی از متعاملین طرف دیگر نمیتواند ادعای خسارت نماید مگر اینکه برای ایفاء تعهد مدت ‌معینی مقرر شده و مدت مزبور منقضی شده باشد و اگر برای ایفاء تعهد مدتی مقرر نبوده طرف وقتی میتواند ادعای خسارت نماید که اختیار موقع‌ انجام با او بوده و ثابت نماید که انجام تعهد را مطالبه کرده است. 

ماده ۲۲۷ قانون مدنی
متخلف از انجام تعهد وقتی محکوم به تادیه خسارت میشود که نتواند ثابت نماید که عدم انجام به واسطه علت خارجی بوده است که‌نمیتوان مربوط به او نمود. مطالبه وجه التزام

برای عضویت در کانال تلگرام گروه وکلای حقوقی اوان کیلیک کنید

ماده ۲۲۸ قانون مدنی

در صورتی که موضوع تعهد تادیه وجه نقدی باشد; حاکم میتواند با رعایت ماده ۲۲۱ مدیون را به جبران خسارت حاصله از تاخیر در‌تادیه دین محکوم نماید.
ماده ۲۲۹ قانون مدنی
اگر متعهد به واسطه حادثه که دفع آن خارج از حیطه اقتدار اوست نتواند از عهده تعهد خود برآید محکوم به تادیه خسارت نخواهد بود.
ماده ۲۳۰ قانون مدنی
اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف متخلف مبلغی به عنوان خسارت تادیه نماید حاکم نمی‌تواند او را به بیشتر یا‌کمتر از آن چه که ملزم شده است محکوم کند. # مطالبه وجه التزام

ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی

خواهان حق دارد ضمن تقدیم دادخواست یا در اثنای دادرسی و یا به طور مستقل جبران; خسارات ناشی از دادرسی یا تاخیر انجام تعهد; یا عدم انجام آن را که به علت تقصیر خوانده ; نسبت به اداء حق یا امتناع از آن به وی وارد شده یا خواهد شد; همچنین اجرت المثل را به لحاظ عدم تسلیم خواسته; یا تاخیر تسلیم آن از باب اتلاف و تسبیب از خوانده مطالبه نماید; خوانده نیز می تواند خسارتی را که عمدا از طرف خواهان با علم به غیر محق بودن در دادرسی به او وارد شده از خواهان مطالبه نماید. # مطالبه وجه التزام

دادگاه در موارد یادشده میزان خسارت را پس از رسیدگی معین کرده و ضمن حکم راجع به اصل دعوا یا به موجب حکم جداگانه محکوم علیه را به تادیه خسارت ملزم خواهد نمود. در صورتی که قرارداد خاصی راجع به خسارت بین طرفین منعقد شده باشد برابر قرارداد رفتار خواهد شد.

تبصره – ۱ در غیر مواردی که دعوای مطالبه خسارت مستقلا یا بعد از ختم دادرسی مطرح شود; مطالبه خسارتهای موضوع این ماده مستلزم تقدیم دادخواست نیست.

تبصره – ۲ خسارت ناشی از عدم النفع قابل مطالبه نیست; و خسارت تاخیر تادیه در موارد قانونی قابل مطالبه می باشد.

ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی

ماده ۳- اگر استیفای محکومٌ‌به از طرق مذکور در این قانون ممکن نگردد; محکومٌ‌علیه به تقاضای محکومٌ‌له تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته ‌شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت محکومٌ‌له حبس می‌شود; چنانچه محکومٌ ‌علیه تا سی روز پس از ابلاغ اجرائیه، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود; دعوای اعسار خویش را اقامه کرده ‌باشد حبس نمی‌شود; مگر اینکه دعوای اعسار مسترد یا به موجب حکم قطعی رد شود. # مطالبه وجه التزام

تبصره ۱- چنانچه محکومٌ‌علیه خارج از مهلت مقرر در این ماده، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خود را اقامه کند، هرگاه محکومٌ‌له آزادی وی را بدون اخذ تأمین بپذیرد یا محکومٌ‌علیه به تشخیص دادگاه کفیل یا وثیقه معتبر و معادل محکومٌ‌به ارائه نماید، دادگاه با صدور قرار قبولی وثیقه یا کفیل تا روشن شدن وضعیت اعسار از حبس محکومٌ‌علیه خودداری و در صورت حبس، او را آزاد می‌کند.

در صورت ردّ دعوای اعسار به موجب حکم قطعی، به کفیل یا وثیقه‌گذار ابلاغ می‌شود که ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ واقعی نسبت به تسلیم محکومٌ‌علیه اقدام کند. در صورت عدم تسلیم ظرف مهلت مذکور; حسب مورد به دستور دادستان یا رئیس دادگاهی که حکم تحت نظر آن اجراء می‌شود; نسبت به استیفای محکومٌ‌به و هزینه‌های اجرایی از محل وثیقه یا وجه‌الکفاله اقدام می‌شود. در این مورد دستور دادگاه ظرف مهلت ده روز پس از ابلاغ واقعی قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است. نحوه صدور قرارهای تأمینی مزبور; مقررات اعتراض نسبت به دستور دادستان و سایر مقررات مربوط به این دستورها تابع قانون آیین دادرسی کیفری است. # مطالبه وجه التزام

تبصره ۲- مقررات راجع به تعویق و موانع اجرای مجازات حبس در خصوص کسانی که به استناد این ماده حبس می‌شوند نیز مجری است.

کیمیا رضایی – وکیل پایه یک دادگستری
کانون وکلای همدان