دادخواست فسخ معامله

فسخ معامله یکی از مباحث بسیار مهم در امور قراردادی، فسخ معامله یا همان فسخ قرارداد است که به معنای پایان دادن به آثار حقوقی یک معامله توسط یکی از طرفین یا شخص ثالث است. بسیاری از افراد در معامله های حقوقی به دلیل نا آشنایی با علم حقوق، شرایط لازم برای حق فسخ در معامله را ذکر نمی‌کنند و همین موضوع موجب ایجاد مشکلات در روند اجرای معامله می‌شود برای آشنای با شرایط فسخ و بر خوردن معاملات می توانید با بهترین وکیل دادگستری از گروه ژیوار در تماس باشید.

تعریف فسخ

فسخ به معنای پایان دادن به یک قرارداد به‌طور یک‌جانبه و بر اساس اختیارات قانونی است. این حق معمولاً در صورتی به یکی از طرفین داده می‌شود که طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرده باشد یا شرایط خاصی که در قرارداد یا قانون تعیین شده، به وقوع پیوسته باشد. ماده ۳۹۶ قانون مدنی ایران به موارد و شرایطی که به موجب آن‌ها فسخ قرارداد ممکن است، اشاره کرده است.

فسخ قرارداد از جهاتی با انحلال قرارداد تفاوت دارد. انحلال قرارداد معمولاً بر اساس توافق طرفین یا حکم قضایی صورت می‌گیرد، در حالی که فسخ یک‌جانبه و بر اساس اختیار یکی از طرفین است. همچنین، فسخ قرارداد از زمان اعلام فسخ مؤثر است و اثرات آن به گذشته بازنمی‌گردد، در حالی که انحلال قرارداد ممکن است اثرات رجعی داشته باشد.

ماهیت حق فسخ

حق فسخ در حقوق ایران به عنوان یک حق قانونی برای حفظ عدالت و جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی از قراردادها شناخته می‌شود. این حق در موارد مختلفی از جمله عدم اجرای تعهدات قراردادی، اشتباهات اساسی در قرارداد، و وقوع شرایط فورس ماژور به رسمیت شناخته شده است.

عدم اجرای تعهدات: اگر یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نکند، طرف دیگر حق فسخ قرارداد را خواهد داشت. این عدم اجرا می‌تواند به صورت کلی یا جزئی باشد، ولی در هر صورت باید به نحوی باشد که اجرای قرارداد را به‌طور اساسی تحت تأثیر قرار دهد.

اشتباهات اساسی: در صورتی که در زمان انعقاد قرارداد، یکی از طرفین دچار اشتباه اساسی شده باشد، می‌تواند قرارداد را فسخ کند. این اشتباهات می‌تواند مربوط به موضوع قرارداد، شخص طرف قرارداد، یا شرایط اساسی دیگر باشد.

فورس ماژور: وقوع شرایط غیرقابل پیش‌بینی و غیرقابل اجتناب که اجرای قرارداد را غیرممکن یا به‌شدت دشوار می‌سازد، می‌تواند مبنای حق فسخ قرار گیرد. به عنوان مثال، وقوع جنگ، زلزله، یا تغییرات شدید در قوانین می‌تواند از موارد فورس ماژور باشد.

شرط فعل در فسخ معامله

در فسخ معامله، شرط فعل و صفت به عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر مورد بررسی قرار می‌گیرند. شرط فعل، به توافقی اشاره دارد که بر اساس آن، معامله به طور مشخصی متوقف می‌شود یا ادامه می‌یابد. این شرط می‌تواند به صورت شرطی یا غیرشرطی باشد. به عنوان مثال، اگر شرط برقرار شدن یک شرایط خاص در زمان معین باشد، این شرط به صورت شرطی شناخته می‌شود.

شرط صفت در فسخ معامله

در مقابل، صفت در فسخ معامله به ویژگی‌هایی اشاره دارد که در صورت بروز خطرات خاص یا نقض شرایط توافقی، می‌تواند باعث فسخ معامله شود. این ویژگی‌ها می‌تواند به شرایطی مانند عدم تحقق شرایط اولیه، عدم انجام تعهدات و یا نقض مقررات حقوقی ارتباط داشته باشد.

به طور کلی، در فسخ معامله، باید به طور دقیق شرایط فعل و صفت مورد بررسی قرار گیرد تا از دستور نقض یا ادامه معامله اطمینان حاصل شود.

اثر فسخ معامله

فسخ قرارداد اثرات مهمی بر روابط حقوقی طرفین دارد. با فسخ قرارداد، تعهدات طرفین نسبت به آینده متوقف می‌شود، اما تعهدات انجام شده تا زمان فسخ معتبر باقی می‌ماند. همچنین، در صورتی که یکی از طرفین به دلیل فسخ قرارداد دچار خسارت شود، می‌تواند جبران خسارت را از طرف مقابل مطالبه کند.

در نهایت، فسخ قرارداد به عنوان یک ابزار حقوقی برای حفظ عدالت و جلوگیری از سوء استفاده‌ها در حقوق ایران شناخته می‌شود. این حق به طرفین قرارداد امکان می‌دهد تا در شرایط خاص و با رعایت مقررات قانونی، به‌طور یک‌جانبه قرارداد را پایان دهند و از حقوق خود دفاع کنند

شرایط فسخ

شخصی که حق فسخ قرارداد را دارد باید برای فسخ دارای شرایطی باشد و بدون وجود این شرایط و اراده وی تحقق نمی یابد این است که شخص باید قصد وصل نمودن قرارداد را داشته باشد یعنی باید اراده کرده باشد که قرارداد را فسخ کند ضمنا باید رضایت بر فسخ و منحرف کردن قرارداد را داشته باشد.

شرط دیگر برای فسخ قرارداد این است که شخص باید اهلیت قانونی داشته باشد. بر اساس قانون اشخاصی مثل مجنون صغیر و سفیه فاقد اهلیت هستند که عدم اهلیت مجنون و صغیر غیر ممیز به صورت عام و کلی و مربوط به تمام امور وی است ولی عدم اهلیت صغیر ممیز و سفیه در خصوص امور مالی وی می باشد و فسخ معاملات که از امور مالی است نیازمند اهلیت است.

فسخ معامله با حکم قانون

فسخ معامله به حکم قانون در مواردی اتفاق می‌افتد که قوانین یا مقررات حقوقی خاص، شرایط خاصی را برای فسخ معامله تعیین می‌کنند. این شرایط ممکن است شامل تقاضای یکی از طرفین یا موقعیت‌های خاصی مانند عدم اجرای تعهدات، تقاضای دادگاه یا نقض شرایط ضمنی باشد.

شرایط فسخ معامله

نقض تعهدات: هنگامی که یکی از طرفین تعهدات خود را نقض می‌کند، طرف دیگر ممکن است حق فسخ معامله را داشته باشد.

عدم تحقق شرایط قرارداد: اگر شرایط قرارداد به طور مشخص مشخص نمی‌شوند، افراد می‌توانند اقدام به فسخ معامله کنند.

خطا یا سرنوشت:اگر فردی در زمان معامله اشتباه کرده یا اتفاقات خارج از اختیار افراد اتفاق بیفتند، ممکن است معامله لغو شود.

مثال‌های عملی

یک مثال رایج از فسخ معامله به حکم قانون می‌تواند در مواقعی باشد که یکی از طرفین تعهداتش را در موقعیت خاصی به طور مشخص نکند. به عنوان مثال، اگر یک فرد در یک قرارداد خرید و فروش به تعهدات خود عمل نکند و مرتکب نقض قرارداد شود، طرف دیگر ممکن است حق داشته باشد که از حق فسخ معامله استفاده کند.

انواع خیارات

خیار مجلس در فسخ معامله

به موجب خیار مجلس، تا زمانی که طرفین مجلس عقد را ترک نکردند می‌توانند عقدی را که منعقد نموده اند فسخ کنند. طرفین حتی اگر بعد از مجلس عقد همچنان با یکدیگر در حال صحبت کردن در خصوص عقد باشند تا زمانی که صحبت کردن آنها در مورد آثار عقد ادامه دارد خیار مجلس همچنان پابرجاست و هر یک از آنها می تواند عقد را به موجب این خیار فسخ نمایند. به خیار مجلس خیار عدم تفرق نیز گفته می شود.

خیار حیوان در فسخ معامله

خیار حیوان زمانی ایجاد می شود که مورد معامله یا قیمت معامله که مشتری به فروشنده می‌پردازد حیوان باشد که در چنین حالتی هر یک از طرفین که به موجب عقد مالک حیوان شده است می تواند تا ۳ روز از تاریخ انعقاد عقد، معامله را فسخ کند این اختیاری است که قانون مدنی برای هر یک از افراد در خصوص حیوان بودن مبیع یا ثمن پیش بینی نموده است.

خیار شرط

طرفین عقد می‌توانند در زمان انعقاد عقد با یکدیگر توافق کنند که هر یک از آنها و یا صرفاً یکی از آنها و یا یک شخص ثالث تا مدت زمان معینی اختیار فسخ معامله را داشته باشد که بر مبنای این خیار تا زمانی که آن مدت منقضی نشده است فرد دارنده خیار یا همان اختیار فسخ معامله می تواند قرارداد منعقد شده را فسخ نماید.

خیار تاخیر ثمن

خیار تاخیر ثمن زمان ایجاد می شود که مورد معامله یک عین خارجی و یا در حکم آن باشد و برای پرداخت ثمن و یا تسلیم مورد معامله بین طرفین قرارداد هیچ مهلت معین قرار داده نشده باشد و سه روز نیز از تاریخ انعقاد عقد بیع بگذرد و در این مدت نه فروشنده مبلغی را به خریدار تسلیم کند و نه مشتری کل ثمن را به فروشنده بپردازد که در این حالت فروشنده مختار است که قرارداد منعقد شده را فسخ کند.

خیار رؤیت و تخلف وصف

مورد دیگری که به موجب قانون مدنی اشخاص در آن اختیار فسخ معامله را دارند زمانی است که کسی بدون اینکه مالی را دیده باشد با توجه به وصفی که از آن مال شنیده است مال را خریداری کند و پس از دیدن آن مال بفهمد که آن مال دارای اوصاف مذکور نیست در چنین حالتی او حق دارد تا قرارداد را فسخ کند و یا اینکه قرار داد را به همان شکلی که هست قبول نماید.

شروط خیار غبن در فسخ معامله

در صورتی که شخصی در معامله ای به دلیل عدم تعادل بین عوضین متحمل ضرر شود می تواند به دلیل چنین ضرری معامله را فسخ کند و به عبارت دیگر خیار غبن، نتیجه برهم خوردن تعادل اقتصادی عوض و معوض است. برای ایجاد شدن اختیار غبن باید چهار شرط وجود داشته باشد.

شروط ایجاد خیار غبن شامل موارد ذیل می باشد:

• باید عدم تعادل بین عوضین خیلی زیاد باشد یا بهاصطلاح حقوقی غبن ایجاد شده باید فاحش باشد یعنی غبنی که عرف با توجه به شرایط معامله آنرا نامتعارف بزند.
• شخصی که متضرر شده است نباید به قیمت واقعی علم داشته باشد بنابراین اگر وی خود بداند که کالا را به قیمتی بیشتر از قیمت واقعی آن خریداری کرده است به دلیل چنین علمی نمی‌توان آن را دارای اختیار فسخ معامله دانست.
• شخص متضرر در موقعیت اضطراری و خاصی نباشد که حتی اگر قیمت قرارداد چیزی بیش از این قیمت بود نیز باز راضی به انعقاد چنین قراردادی می بود.
• غبن و ضرر باید در زمان انعقاد قرارداد وجود داشته باشد و غبنی که بعد از قرارداد ایجاد می شود نمی تواند مستند فسخ قرارداد واقع شود.

خیار تدلیس در فسخ معامله

خیار تدلیس یعنی که اگر یکی از طرفین قرارداد نسبت به طرف دیگر مرتکب فریب و تدلیس می‌شود طرف مقابل می‌تواند معامله را فسخ کند. توجه نمایید که در صورتی که تدلیس از جانب شخص ثالث باشد این مورد ایجاد خیار تدلیس نمی‌کند و فقط برای فریب خورده این حق پدید می آید که تحت عنوان ضمان قهری به شخص ثالث رجوع کند و از وی مطالبه خسارت کند ولی اگر شخص ثالث با طرف مقابل تبانی کرده باشد و به دلیل تبانی با طرف مقابل مرتکب تدلیس شود چنین تدلیسی برای طرف دیگر قرارداد اختیار فسخ معامله را ایجاد می کند.

خیار تبعض صفقه در فسخ معامله

در صورتی که بخشی از یک اخذ صحیح باشد و بخش دیگر آن باطل شود یا اینکه منفسخ شود یا مورد اخذ به شفعه قرار گیرد طرف مقابل که متضرر ضرر می گردد می تواند معامله را نسبت به بقیه موضوع آن نیز که باقی مانده فسخ کند.

خیار تفلیس در انحلال معامله

مورد دیگری که به شخص امکان فسخ قرارداد را می دهد خیار تفلیس است. خیار تفلیس زمانی ایجاد می گردد که در یک معامله معوض یعنی معامله ای که دارای ۲ عوض می باشد منعقد شود، شخصی که کالا به او انتقال یافته است بعد از انعقاد قرارداد ورشکسته گردد و هنوز قیمت قرارداد را پرداخت نکرده باشد چنین معامله ای با حالات مختلفی مواجه خواهد شد که این حالات عبارتند از:

در صورتی که ثمن و قیمت معامله یک عین معین باشد معامله قابل فسخ نیست چرا که زمان انعقاد قرارداد فروشنده مالک ثمن آن است و می‌تواند آن را به قبض خود درآورد و فروشنده برای دریافت ثمن در صف غرما وارد نمی گردد و نیاز به فسخ قرارداد نیست.

• در صورتی کهثمن و قیمت قرارداد کلی در معین یا کلی فی الذمه باشد و ورشکستگی بعد از تعیین مصداق ثمن توسط خریدار رخ دهد باز هم معامله قابل فسخ نیست زیرا به محض تعیین مصداق فروشنده مالک ثمن است و مانند مورد قبلی نیازی به فسخ قرارداد ایجاد نمی‌شود.
• در صورتیکه ثمن کلی در معین یا کلی فی الذمه باشد; و هنوز برای آن مصداق تعیین نشده باشد; در این حالت فروشنده باید برای دریافت قیمت قرارداد در سقف غرما داخل شود; و از همین رو ممکن است برای وی خیار فسخ ایجاد شود به این خیار خیار تفلیس گفته میشود.

خیار تعذر تسلیم در انحلال معامله

خیار تعذر تسلیم نیز زمانی ایجاد می شود; که معامله معوض باشد یعنی دارای دو عوض باشد; و یکی از طرفین نتوانند یا اینکه نخواهد مالی را که تسلیم آن را برعهده دارد; به طرف دیگر تسلیم کند یا تعهدی را که برعهده دارد انجام دهد; دیگری می‌تواند معامله را فسخ کند.

خیار تخلف شرط در فسخ معامله

زمانی که برای یکی از طرفین در قرارداد شرطی درج می گردد; و به موجب آن شخص ملزم می گردد; که عملی را انجام دهد و از انجام آن عمل امتناع می کند; طرف مقابل در ابتدا باید او را الزام به انجام تعهد خود کند; و در صورتی که الزام نمودن او ممکن نباشد یا حتی پس از الزام او همچنان به عهد خود وفا نکند; طرف مقابل اختیار فسخ قرارداد را خواهد داشت.

وکیل پایه یک دادگستری گروه حقوقی اوان

استفاده از مشاوره حقوقی  و باتجربه; در تمام مراحل رسیدگی پرونده های حقوقی و کیفری ; از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا با انتخاب وکیل و مشاوره حقوقی قبل از هر اقدام قانونی در وقت و هزینه های دادرسی صرفه جویی میشود و حق و حقوق موکل ضایع نمیشود.

گروه وکلای حقوقی اوان مجموعه ای متخصص از وکلای دادگستری; کارشناسان ارشد حقوق و حقوقدانان می باشد; که با ارائه مشاوره های تخصصی; قبول وکالت و مشاوره در دعاوی حقوقی را بر عهده میگیرند.

جمع بندی

فسخ قرارداد یکی از مفاهیم مهم و کاربردی در حقوق قراردادها است که به طرفین امکان می‌دهد در شرایط خاص و با رعایت قوانین، قرارداد را پایان دهند. در حقوق ایران، حق فسخ به منظور حفظ عدالت و جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی به رسمیت شناخته شده و دارای شرایط و مقررات خاصی است. با توجه به اهمیت این موضوع، آگاهی از شرایط و نحوه استفاده از حق فسخ برای طرفین قرارداد ضروری است. به طور کلی، فسخ معامله به حکم قانون یکی از مفاهیم اساسی در حقوق است که تأثیر زیادی بر روند معاملات و توافقات دارد. شرایط فسخ معامله می‌تواند متنوع باشد و بسته به موقعیت و شرایط خاص معامله، قابل تطبیق است. در هر صورت، احترام به حقوق و تعهدات طرفین اساسی است تا ابتکارات قانونی مناسبی برای فسخ معامله اتخاذ شود.

سوالات متداول

• چرا نیاز به وکیل برای فسخ معامله وجود دارد؟

وکیل در فرایند فسخ معامله به دلیل داشتن دانش حقوقی و تجربه کافی، نقش مهمی ایفا می‌کند. وکیل قادر است به طرفین معامله راهنمایی کند که آیا شرایط لازم برای فسخ معامله فراهم است یا خیر، و همچنین در صورت لزوم، اقدامات قانونی مورد نیاز را به عهده بگیرد.

• چگونه وکیل می‌تواند در فراینه فسخ معامله کمک کند؟

وکیل با تحلیل شرایط قانونی و معامله، می‌تواند به طرفین کمک کند که آیا شرایط موجود برای فسخ معامله کافی است یا نه. او می‌تواند مستندات مورد نیاز را جمع‌آوری کرده و نقض‌ها یا خطاهای حقوقی موجود را تجزیه و تحلیل کند.

• آیا همیشه نیاز است که وکیل را برای فسخ معامله استخدام کنیم؟

در برخی موارد، مانند فسخ معاملات ساده و با قوانین واضح، احتمالاً نیازی به وکیل ندارید. اما در موارد پیچیده‌تر، مانند معاملات تجاری بزرگ، معاملات با مشکلات حقوقی یا معاملاتی که شرایط آنها مبهم است، نیاز به وکیل توصیه می‌شود.

• چگونه می‌توان وکیل مناسب برای فسخ معامله را انتخاب کرد؟

برای انتخاب وکیل مناسب برای فسخ معامله، باید به تجربه و تخصص وکیل در زمینه حقوق مدنی و معاملات خاص توجه کنید. همچنین، باید از توانایی وکیل در ارائه مشاوره حقوقی، توانایی ارائه دفاع موثر در دادگاه و سابقه‌ی ارزیابی مثبت توسط مشتریان پیشین اطمینان حاصل کنید.