شروط صحت معامله

لینک مقاله را به اشتراک بگذارید: https://oonelaw.com/the-validity-of-the-transaction

صحت معامله؛ برای صحیح بودن هر معامله لازم است مورد معامله دارای شرایطی باشد که نبود هریک از موجب بطلان عقد معامله می باشد. این شرایط به‌ عنوان شرایط عمومی مربوط به انواع معاملات معرفی می‌شوند و بیان این نکته نیز لازم است که برخی از شرایط اختصاص به مورد بعضی از معاملات دارد و در بیشتر قراردادها جایی ندارد مانند اجاره که موضوع آن منافع عین است و شرط امکان استفاده از منافع عین، بقای عین است.

در این مقاله به موضوعات ذیل پرداخته شده است:

• تعریف معامله
•  موضوع معامله
• انواع معامله
• معامله به اعتبار وجود یا عدم وجود عوض
• وجود حق حبس معامه در عقود معوض
• معامله به اعتبار دوام عقد
•  معامله از نظرعقود تملیکی و عهدی
• معامله از نظر عقود رضایی، تشریفاتی و عینی
• شرایط مورد معامله
• شرایط صحت معامله
• قصد طرفین و رضای آن‌ها در صحت معامله
• اهلیت طرفین
• موضوع معین که مورد معامله باشد
• مشروعیت جهت معامله
• معامله باطل

تعریف معامله

 برطبق ماده ۱۸۳ قانون مدنی، معامله یا عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر، تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آن‌ها باشد. اثر عقد علاوه بر ایجاد تعهد ممکن است تملیک مال، اسقاط تعهد، اباحه، اتحاد و شرکت، ایجاد شخصیت حقوقی و ایجاد زوجیت باشد. در واقع عقدی که اثر آن امری غیر مالی باشد معامله نیست و معامله در خصوص خرید و فروش اموال مطرح می شود.

 موضوع معامله

در تنظیم یک قرارداد علاوه بر شناسایی طرفین و بررسی وضعیت آنان، باید به معرفی و شناساندن مورد معامله یا قرارداد و شرایط آن پرداخت. مورد معامله ممکن است مالی باشد که متعهد به تسلیم و انتقال آن تعهد می‌کند مانند فروش یک دستگاه آپارتمان یا خودرو و کتاب و گاه ممکن است مورد معامله انجام عملی باشد که متعهد، تعهد به ایفای آن کند.

برطبق ماده ۲۱۴ قانون مدنی مورد معامله باید مال یا عملی باشد که هر یک از متعاملین تعهد تسلیم یا ایفاء آن را می‌دارد. اشخاص در انعقاد عقود از حیث آنچه مورد معامله قرار می‌دهند برطبق ماده ۱۰  قانون مدنی قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن‌را منعقد کرده‌اند، در صورتی‌که مخالف صریح قانون نباشد نافذ است.

انواع معامله

عقود در قانون مدنی دو نوع کلی تقسیم می شوند: عقود معین، عقود غیرمعین. عقود غیرمعین در قالب ماده ۱۰ قانون مدنی تشکیل می شوند و عقود معین همان عقود مندرج در قانون مدنی هستند.

معامله به اعتبار وجود یا عدم وجود عوض

معامله به اعتبار وجود یا عدم وجود معوض شامل موارد ذیل می باشد:

عقد معوض

عقدی است که هر یک از طرفین در برابر آنچه می‌دهد مال یا تعهدی را از طرف مقابل تحصیل کند. در باب عقود معوض باید اضافه کرد وجود اهلیت کامل در عقود معوض ضروری است. در غالب عقود معوض، قبض، ضرورت ندارد. زیرا این معاملات به‌گونه‌ای است که هر یکی از عوضین در مقابل عوض دیگر قرار می‌گیرد و برای معوض شناختن یک عقد لازم نیست ارزش دو عوض یکسان باشد.

اما اگر یکی از عوضین آن‌چنان کم‌ارزش باشد که عرفاً در حکم هیچ به حساب بیاید ممکن است گمان صوری بودن عقد برود. درج شرط عوض در ضمن عقد مجانی آن را معوض نمی‌کند؛ زیرا این شرط در برابر عوض طرف مقابل قرار نمی‌گیرد.

برای عضویت در کانال تلگرام  کلیک کنید

عقد غیر معوض

عقدی است که قبول تعهد یا انتقال مال فقط از یک طرف و به نفع دیگری صورت می گیرد مانند صلح بلا عوض و یا هبه. در عقد غیر معوض می توان شرط عوض نمود که بدیهی است این شرط ماهیت غیر معوض بودن آن را تغییر نداده  است. # صحت معامله

وجود حق حبس معامه در عقود معوض

در عقد بیع هر یک از بایع و مشتری حق دارد از تسلیم مبیع یا ثمن خودداری کند تا طرف دیگر حاضر به تسلیم شود مگر اینکه مبیع یا ثمن موجل باشد. در این صورت هر یک از مبیع یا ثمن که حال باشد باید تسلیم شود.

معامله به اعتبار دوام عقد

عقود به اعتبار دوام به عقد لازم و عقد جایز تقسیم می شوند. عقد لازم عقدی است که هیچ کدام از دو طرف حق برهم زدن آن را ندارد مگر در صورتی که در آن شرط فسخ باشد مثل عقد بیع و اجاره. عقد جایز نیز به عقدی اطلاق می شودکه هر یک از طرفین در هر زمان که بخواهند میتواند آنرا برهم زند مانند عقد وکالت و ودیعه.

اصل در عقود لازم بودن است مگر اینکه مطابق قانون جایز بودن آن تصریح شود. در موقع تردید میان لازم بودن و جایز بودن نیز عقد لازم تلقی خواهد شد. طبق ماده ۲۱۹ قانون مدنی عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشد بین متعاملین و قائم مقام آنها لازم الاتباع است مگر اینکه به رضای طرفین اقاله یا به علت قانونی فسخ شود. # صحت معامله

معامله از نظرعقود تملیکی و عهدی

عقد تملیکی قراردادی است که به موجب آن مالی از مالکیت شخص خارج و به مالکیت دیگری وارد ممیشود. مانند بیع عین معین. منتها عقد عهدی آن است که تعهدی بر گردن یک طرف قرارداد و حقی دینی برای طرف دیگر به وجود می‌آورد؛ مانند اینکه موضوع عقد تعهد به ساخت خانه باشد. # صحت معامله

معامله از نظر عقود رضایی، تشریفاتی و عینی

عقد رضایی، قراردادی است که به صرف توافق اراده طرفین به شرطی که به نحوی از انحاء بیان و ابراز شده باشد، واقع می‌شود و تحقق آن به تشریفات و شکل خاصی مانند به کار بردن الفاظ معین یا تنظیم سند نیاز ندارد. توجه داشته باشید: نکاح، عقد رضایی است.

عقد تشریفاتی یا شکلی، قراردادی است که با تشریفات خاصی واقع می‌شود و صرف توافق طرفین برای وقوع آن کافی نیست. تنها ایقاع تشریفاتی، طلاق است. # صحت معامله

شرایط مورد معامله

برای صحیح بودن هر معامله لازم است مورد معامله دارای شرایطی باشد که فقدان هریک از آنها بطلان عقد را به همراه دارد. این شرایط به‌عنوان شرایط عمومی مربوط به انواع معاملات معرفی می‌شوند شرایط مورد معامله عبارتند از:

• مالیت داشتن، یعنی بتواند مورد داد و ستد قرار گیرد و در بازار تجارت ارزش معاوضه داشته باشد
• منفعت عقلایی داشته باشد. چیزی که نفع مادی یا اخلاقی و اجتماعی ندارد، متضمن این شرایط نیست.
• منفعت آن مشروع باشد. یعنی منفعتی که قانون آن را منع نکرده باشد وگرنه هر آنچه را که قانون انتفاع از آن را منع کرده باشد قابل معامله نیست. مانند موادمخدر.
• تسلیم آن مقدور باشد. یعنی متعهد آنچه را که مورد تعهد یا انتقال قرار می‌گیرد بتواند به طرف مقابل  تسلیم کند. از طرفی اگر متعهد قادر به تسلیم نباشد ولی متعهد له بتواند آن را به ‌دست آورد، این شرط محقق شده است.
• مورد معامله باید مبهم نباشد. یعنی مورد معامله باید معلوم باشد مگر در موارد خاصه که علم اجمالی به آن کافی است. آگاهی طرفین به مورد معامله به‌وسیله بیان اوصاف از حیث کمیت و کیفیت حاصل می‌شود و لازم است مورد معامله از جهت ماهیت، مقدار و اوصاف مهم آن معلوم باشد. برطبق ماده ۳۴۲ قانون مدنی مقدار و جنس و وصف مبیع باید معلوم باشد و تعیین مقدار آن به وزن یا کیل یا عدد یا ذرع یا مساحت یا مشاهده تابع عرف است.

مورد معامله باید معین باشد. یعنی اینکه بین دو یا چند چیز مردد نباشد. مانند آنکه شخصی یکی از دو دستگاه خودروی خود را بدون آنکه مشخص کند کدام یک را فروخته است، بفروشد که در این صورت معامله باطل است.

• مورد معامله قابلیت انتقال داشته باشد، در صورتیکه ‌ مورد معامله قانونا قابل انتقال نباشد. مانند فروش مال وقف و مشترکات عمومی در وضعیت عادی رهن مال غیرقابل انتقال و نیز معاملات ناقل اعضای بدن انسان معامله باطل است.
• موجود بودن مورد معامله در زمان عقد. این شرط مربوط به معامله عین معین است مانند فروش یک دستگاه آپارتمان. البته قانون‌گذار مطابق ماده ۲ قانون پیش‌فروش ساختمان مصوب دی ماه ۱۳۸۹ در صورت ذکر تمامی اوصاف ملک، معامله ملکی که هنوز ساخته نشده است را صحیح می‌داند.
• مملوک بودن مورد معامله یعنی مالی می‌تواند مورد معامله و انتقال قرار گیرد که متعلق به متعهد باشد.
• مشروع بودن عمل مورد معامله در صورتیکه مورد معامله انجام عمل باشد این عمل باید مشروع باشد.

برای عضویت در صفحه اینستاگرام  کلیک کنید

شرایط صحت معامله

شرایط صحت معامله در قانون مدنی بیان شده است. معامله در زمینه‌ مسکن و خرید و فروش آن نیز از این قضیه مستثنی نیست. اگر شرایط صحت معامله رعایت نشود، معامله باطل می‌شود. هر معامله ای باید شرایط اولیه را برای صحت خود داشته باشد. این شرایط به هر دو طرف معامله بر می‌گردد. هر معامله ای باید شرایط اولیه را برای صحت خود داشته باشد.

شرایط صحت معامله  برطبق ماده ۱۹۰ قانون مدنی شامل موارد ذیل می باشد:

• قصد طرفین و رضای آن‌ها
• اهلیت طرفین
• موضوع معین که مورد معامله باشد
• مشروعیت جهت معامله

قصد طرفین و رضای آن‌ها در صحت معامله

قانون‌گذار مهتمرین حالت برای صحت معامله را قصد و رضایت به انجام دادن آن دانسته است. در ماده ۱۹۱ برای عقد قرارداد چنین توضیحی آمده است که عقد محقق می‌شود به قصد انشاء به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر قصد کند.برای رضا برطبق ماده ۱۹۳ که انشاء معامله ممکن است به وسیله عملی که مبین قصد و رضا باشد مثل قبض و اقباض حاصل گردد مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد.

در ماده ۱۹۵ آمده که اگر کسی در حال مستی یا بیهوشی یا در خواب معامله نماید آن معامله به واسطه فقدان قصد باطل است. با توجه به ماده قانون های ذکر شده می‌توان متوجه شد که قصد طرفین و رضای آن‌ها بستر صحت معامله را فراهم می کند.

اهلیت طرفین

اهلیت خود بر دو نوع است: اولین مورد اهلیت تمتع و دومین مورد اهلیت استیفاء است. در تعریف اهلیت تمتع آمده است که هر شخصی می‌تواند صاحب حق باشد. برطبق ماده ۹۶۶ قانون مدنی اهلیت برای دارا بودن حقوق، با زنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ او تمام می شود. اهلیت استیفاء که به اهلیت بهره وری از حق معنی می‌شود در مقابل اهلیت تمتع آمده و به معنای اعمال حقوقی است که یک شخص دارا است.

بر اساس ماده ۹۵۸ قانون مدنی هر انسان متمتع از حقوق مدنی خواهد بود؛ لیکن هیچ کس نمی تواند حقوق خود را اجراء کند مگر اینکه برای این امر اهلیت قانونی داشته باشد. اهلیت مهمترین بخش یک معامله است. اگر طرفین اهلیت معامله را دارا نباشند معامله آن‌ها باطل است. برطبق ماده ۲۱۱ قانون مدنی برای اینکه متعاملین اهل محسوب شوند باید بالغ و عاقل و رشید باشند. # صحت معامله

بلوغ

برطبق ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی سن بلوغ در پسران ۱۵ سال کامل قمری و در دختران ۹ سال کامل قمری می باشد.

عقل

از دیگر شرایط لازم برای اثبات اهلیت عاقل بودن است. منظور از عقل این است که قوای دماغی شخصی سالم باشد کسی که فاقد قوه تعقل است و مبتلا به اختلال قوای دماغی باشد مجنون نامیده می شود. # صحت معامله

رشید

برطبق ماده ۱۲۰۸ قانون مدنی غیر رشید کسی است که تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود عقلایی نباشد.

سن رشد

برطبق ماده ۱۲۰۹ قانون مدنی هر کس که دارای هجده سال تمام نباشد در حکم غیر رشید است. در صورتی که بعد از پانزده سال تمام رشد کسی در محکمه ثابت شود از تحت قیومیت خارج می شود. اما ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی اصلاحی سال ۱۳۶۱ سن ۱۸ سال را حذف کرد و در متن آن آمده است که هیچ کسی را نمی‌توان بعد از رسیدن به سن بلوغ به عنوان جنون یا عدم رشد محجور نمود مگر آنکه عدم رشد یا جنون او ثابت شده باشد. # صحت معامله

موضوع معین که مورد معامله باشد

از دیگر شرایط صحت معامله مشخص بود موضوع معامله است. طرفین یک قرارداد باید آگاه به مورد معامله باشند. قانون‌گذار در ماده ۲۱۵ قانون مدنی آورده است که مورد معامله باید مالیت داشته و متضمن منفعت عقلایی مشروع باشد. برطبق ماده ۲۱۶ مورد معامله باید مبهم نباشد. # صحت معامله

مشروعیت جهت معامله

برطبق ماده ۲۱۷ قانون مدنی در معامله لازم نیست که جهت آن تصریح شود ولی اگر تصریح شده باشد باید مشروع باشد و الا معامله باطل است. در نتیجه اگر وجود انگیزه نامشروع در یکی از طرفین وجود داشته باشد می‌توان آن قرارداد را باطل دانست. انگیزه نامشروع باید مشخص و واضح باشد تا بتوان بر روی آن استناد کرد.

همچنین براساس ماده ۲۱۸ قانون مدنی هر گاه معلوم شود که معامله با قصد فرار از دین به ‌طور صوری انجام شده آن معامله باطل است. برطبق ماده ۲۱۵ قانون مدنی مورد معامله باید مالیت داشته و متضمن منفعت عقلایی مشروع باشد. # صحت معامله

معامله باطل

در صورتی که یک قرارداد به صورت صحیح منعقد شود، تمام نتایج کلی و جزئی آن به صورت کامل مشخص می‌شود. بعد  از تنظیم قرارداد برای دو طرف مسئولیت‌هایی ایجاد می‌شود. طرفین با توجه به متن قرارداد باید به وظایف خود عمل کنند.

اگر شخصی نتواند به متن قرارداد خود پایبند باشد و به آنها عمل کند; شخص متضرر می‌تواند با مراجعه دستگاه قضایی و با استناد به مدارک و اسناد موجود احقاق حق نماید.

اما اگر قرارداد فی ما بین یکی از شرایط صحت معامله را نداشته باشد، معامله باطل است و  دیگر نمی‌توان در دستگاه قضایی دعوایی را مطرح نمود. در این حالت حتی طرفین این معامله باطل نمی‌توانند همدیگر را مجبور به انجام تعهدات کنند. # صحت معامله

مشاوره حقوقی گروه حقوقی اوان

استفاده از مشاوره حقوقی وکیل متخصص و باتجربه; در تمام مراحل رسیدگی پرونده های حقوقی و کیفری; از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا با انتخاب وکیل و مشاوره حقوقی قبل ازهر اقدام قانونی در وقت و هزینه های دادرسی صرفه جویی میشود و حق و حقوق موکل ضایع نمیشود.

گروه وکلای حقوقی اوان مجموعه ای متخصص از وکلای دادگستری; کارشناسان ارشد حقوق و حقوقدانان می باشد; که با ارائه مشاوره های تخصصی; قبول وکالت و مشاوره در دعاوی حقوقی را بر عهده میگیرند.

سوالات و مشکلات حقوقی خود را با مشاوره حقوقی تهران; مشاوره حقوقی مشهد; مشاوره حقوقی قم; مشاوره حقوقی کرج مربوط به وکلای گروه حقوقی اوان مطرح نمائید تا در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشند. # صحت معامله