لینک مقاله را به اشتراک بگذارید: https://oonelaw.com/contracting-contract
انتخاب نوع قرارداد پیمانکاری، یکی از تصمیمات استراتژیک پروژه است که معمولا همزمان و یا پس از پایان مطالعات امکان سنجی و توجیه اقتصادی انجام میشود. نوع قرارداد پیمانکاری در اجرای پروژه به معنی نحوه ترکیب عوامل مختلف و تقسیم کار بین ذینفعان پروژه، نحوه تامین مالی و شیوه های پرداخت هزینه ها جهت انجام مراحل مختلف طراحی، ساخت، تأمین و پرداخت هزینه، بهره برداری و … می باشد.
در این مقاله به موضوعات ذیل پرداخته شده است:
- بررسی قرارداد پیمانکاری
- عوامل موثر برقرارداد پیمانکاری
- قرارداد پیمانکاری براساس روشهای اجرایی
- امانی یا تک عاملی
- روش متعارف سه عاملی
- روش دو عاملی
- طرح و ساخت
- Turn key / EPC
- روش چهار عاملی یا مدیریتی
- پیمانکاری مدیریت یا مدیریت طرح
- مدیریت ساخت
- مدیریت پیمان یا مدیریت پروژه
- مدیریت اجرایی
- سیستم قراردادی یکپارچه
- قوانین موثر بر قراردادها
- مهمترین قوانین و مقررات در حوزه پیمانکاری
- رای وحدت رویه در مورد قرارداد پیمانکاری
بررسی قرارداد پیمانکاری
انعقاد قرارداد پیمانکاری به معنی تقسیم کار و مسئولیت و ریسک و تعریف روابط بین ذینفعان می باشد. اما قبل از انعقاد قرارداد بایستی کلیه شرایط، جوانب و … بررسی و برنامه ریزی شود برخی از این شرایط و عوامل مانند توجیه فنی و اقتصادی طرح ، روش تأمین منابع مالی ، انتخاب سیستم اجرای پروژه ، نحوه پرداخت هزینه ها ، نحوه انتخاب عوامل اصلی و … می باشد که هر یک از آنها می تواند به عنوان یک اصل و یک تصمیم استراتژیک برآینده پروژه و موفقیت یا عدم موفقیت آن تأثیر گذار باشد.
عوامل موثر برقرارداد پیمانکاری
مهمترین شرایطی که بر انتخاب یک سیستم برای پروژه های عمرانی و پیمانکاری تأثیرگذار است عبارتند از :
- قوانین و مقررات حاکم
- روش های تأمین منابع
- بزرگی و پیچیدگی پروژه
- ساختار سازمانی کارفرما
- شرایط اقتصادی اجتماعی
- سیستم های متداول محل
- اطمینان از زمان پایان و هزینه تمام شده
قرارداد پیمانکاری براساس روشهای اجرایی
در این نوع قرارداد پیمانکاری تفاوت در حدود اختیارات و وظایف و روابط بین سه عامل اصلی پروژه یعنی طراحی،تأمین
منابع و ساخت است. روشهای مختلف اجرا عبارتند از:
- امانی یا تک عاملی
- روش متعارف سه عاملی یا سنتی DBB
- روش دو عاملی
- روش مدیریتی یا چهار عاملی
- سیستم قراردادی یکپارچه
امانی یا تک عاملی
در این سیستم که به خود اجرا نیز معروف است کارفرما علاوه بر تامین مالی کلیه خدمات مربوط به ساخت و مدیریت را در داخل سازمان خود انجام می دهد و تمامی مسئولیت انجام پروژه را بر عهده می گیرد. این روش بیشتر برای پروژه های کوچک توصیه می شود.
روش متعارف سه عاملی
در این روش که به روش پیمانی( پیمانکار– مشاور– کارفرما) نیز معروف بوده و عمومی ترین روش اجرای پروژه هاست. ابتدا کارفرما طراحی را توسط یک مجموعه خارجی به نام مشاور انجام داده و سپس کار را جهت اجرا به پیمانکار واگذار می نماید و خود مسئولیت تأمین منابع مالی را بر عهده دارد.مسئولیت و ریسک هماهنگی بین طراحی و اجرا در این روش بر عهده کارفرما است.
روش دو عاملی
یکی از شیوه های نوین مدیریت و اجرای پروژه ها روش دو عاملی است. در این روش علیرغم ایجاد برخی محدودیتها برای کارفرما، با قراردادن کلیه فعالیتهای پروژه اعم از طراحی ، خرید تجهیزات ، عملیات ساخت، نصب و راه اندازی به عهده یک پیمانکار ، کارفرما از قید مسئولیتهای سنگین مدیریت و اجرای این پروژه ها که اکثراً به علت تخصصی بودن کار و پیچیدگی تکنولوژیکی از عهده او خارج است، رها می شود.
به علاوه با ایجاد هماهنگی و یکپارچگی بین مراحل طراحی و ساخت ، امکان شروع کارهای اجرایی قبل از اتمام عملیات طراحی فراهم می گردد و در نتیجه موجب کاهش زمان اجرا نیز می شود. در این روش کارفرما خود و یا با استفاده از یک مشاور مطالعات و طراحی های اولیه را فازهای صفر و یک تا مقطعی که نیازهای کارفرما و پروژه روشن شده و بتواند کار را به مناقصه بگذارد، انجام می دهد.
طرح و ساخت
در این روش معموال مطالعات فازهای صفر و یک توسط کارفرما و یا مشاور وی انجام شده و پیمانکار از طراحی تفصیلی تا انتهای اجرا را بر عهده دارد و مسئولیتی در قبال مطالعات فازهای قبل ندارد و چنانچه هزینه ای از بابت مطالعات قبلی تحمیل شود بر عهده کارفرما می باشد از طرف دیگر در این روش کارفرما حق نظارت بر مراحل مختلف کار را برای خود محفوظ می داند و می تواند خود یا مشاوری از خارج مجموعه اینکار را انجام دهند.
Turn key / EPC
این روش حد عالی سپردن مسئولیت طراحی و اجرا به پیمانکار است و در حقیقت در پروژه هایی که بخش تدارکات و تأمین کاال از پیچیدگی خاصی برخوردار است و بخش عمده ای از هزینه ها را به خود اختصاص می دهد بیشتر استفاده می شود.
اما از طرف دیگر مانند روش طرح و ساخت مطالعات فازهای صفر و یک توسط کارفرما و یا مشاور وی انجام می شود با این تفاوت که عنوان می شود ” کارفرما مسئولیتی در قبال صحت اطلاعات نداشته و اطلاعات صرفاً جهت اطلاع است.از طرفی در روش EPC کارفرما حق دخالت و نظارت بر کار را ندارد همچنین تأخیر در این روش تحت هیچ شرایطی مجاز نیست. قرارداد پیمانکاری
روش چهار عاملی یا مدیریتی
در این روش علاوه بر کارفرما، مشاور و پیمانکار شخص یا عامل چهارمی نیز وارد چرخه اجرا شده تا قسمتی از وظایف و مسئولیتهای کارفرما را بر عهده بگیرد که با توجه به نقش و شرح وظایف عامل چهارم این روش به دو نوع به شرح ذیل تقسیم بندی می شود:
- پیمانکاری مدیریت یا مدیریت طرح
- مدیریت ساخت
- مدیریت پیمان یا مدیریت پروژه
- مدیریت اجرایی
پیمانکاری مدیریت یا مدیریت طرح
پیمانکاری مدیریت روشی برای انجام پروژه هاست که به موجب آن پیش از شروع پروژه یک پیمانکار به نمایندگی از طرف مجری پروژه انتخاب و مسئولیت کلیه امور مربوط به مدیریت پروژه را از ابتدای طراحی تا انتهای اجرا بر عهده می گیرد. قرارداد پیمانکاری
در حقیقت کلیه وظایف و مسئولیتهای کارفرمایی را به جز موارد ذیل بر عهده دارد:
- تغییر زمان و مبلغ قرارداد
- تغییر مشخصات کلی پروژه
- تعلیق ، خاتمه ، فسخ
- تصویب صورت وضعیت قطعی و صورتحساب نهایی
مدیریت ساخت
در این روش کارفرما یا مجری شخص یا عامل چهارمی را انتخاب کرده تا از ابتدای طرح تا پایان کار اجرا در کنار او بوده و کارفرما را یاری و راهنمایی نماید. # قرارداد پیمانکاری
باید توجه داشت که CM مانند MC قدرت اجرایی نداشته و فقط نقش مشاور و راهنما را ایفا می کند و وظیفه اش برنامه ریزی و هماهنگی امور می باشد.
مدیریت پیمان یا مدیریت پروژه
روشی است جهت اجرای پروژه ها مشابه روش MC با این تفاوت که مدیر پیمان بعد از مرحله طراحی و به منظور اجرا مشخص شده و وارد عمل می شود. # قرارداد پیمانکاری
در این روش نیز مدیر پیمان به نمایندگی از طرف کارفرما نسبت به شناسایی و عقد قرارداد با پیمانکاران جزء و خرید مصالح و تجهیزات اقدام می کند و در حقیقت کلیه وظایف و مسئولیت های کارفرما را در مرحله اجرا بر عهده دارد.
مدیریت اجرایی
در این روش که تشابه زیادی به سیستم مدیریت پیمان دارد کارفرما شخصی را بعنوان مدیر اجرا انتخاب کرده و وی کلیه قراردادهای اجرا ، تامین مصالح ، تامین نیروهای نظارتی و … را به نمایندگی از طرف کارفرما منعقد مینماید . تفاوت مدیریت اجرایی با مدیریت پیمان در این است که مدیر اجرا در حقیقت از کارفرما حقوق دریافت کرده و فقط جهت پروژه ای خاص جزء تیم کارفرما می شود و سایر پرسنل مورد نیاز نیز مشابه وی صرفا جهت پروژه با مدیر اجرا قرارداد بسته و از طرف کارفرما حقوق آنها پرداخت میشود.
این شیوه در شرایط عدم ثبات اقتصادی و نوسان قیمتها یکی از بهترین روشها جهت پیاده سازی استانداردهای مدیریت پروژه و به نتیجه رسیدن پروژه می باشد. قرارداد پیمانکاری
سیستم قراردادی یکپارچه
این نوع قرارداد با هدف انتقال قسمتی از وظایف دولت به بخش خصوصی و استفاده از امکانات و منابع بخش خصوصی انجام می شود و در پروژه های بزرگ و زیربنایی کاربرد دارد. # قرارداد پیمانکاری
هدف از این نوع قراردادها عبارتست از:
- انتقال قابل ملاحظه ای از بار مالی و کاری به بخش خصوصی.
- این قراردادها در حقیقت مشارکتی است بین واحدهای دولتی و بخش خصوصی .
- مثال این نوع قراردادها ساخت اتوبان و ایجاد عوارضی است.
- قوانین موثر بر قراردادها
- قانون سازمان برنامه و بودجه
- قانون مناقصات
- قانون برنامه چهارم و پنجم
- قانون نظام فنی و اجرایی
- قانون تامین اجتماعی
- قانون مالی و مالیاتی
- داوری و حل و فصل اختلافات
مهمترین قوانین و مقررات در حوزه پیمانکاری
- شرایط عمومی پیمان
- شرایط خصوصی پیمان
رای وحدت رویه در مورد قرارداد پیمانکاری
موضوع رای وحدت رویه: مرجع رسیدگی به اختلافات راجع به قرارداد پیمانکاری
تاریخ رای وحدت رویه : ۰۵-۱۲-۱۳۹۱
شماره رای وحدت رویه: ۹۱۰۹۹۷۰۹۰۹۱۰۰۵۱۱
خلاصه رای وحدت رویه: رسیدگی به اختلافات راجع به اجرای قرارداد پیمانکاری، از شمول مقررات قانون کار خروج موضوعی داشته و در صلاحیت دادگاههای عمومی حقوقی است.
وکیل متخصص امور پیمانکاری گروه حقوقی اوان
با توجه به اهمیت قراردادهای پیمانکاری و افزایش دعاوی پیمانکاری در مراجع قضایی، دپارتمان مشارکت و پیمانکاری در گروه حقوقی اوان تشکیل شده است که به صورت تخصصی به دعاوی پیمانکاری و قراردادهای پیمانکاری پرداخته است. بهتر است قبل از هر اقدام در تهیه و تنظیم قراردادهای پیمانکاری و مطرح نمودن دعاوی پیمانکاری با وکیل امور پیمانکاری اوان مشورت نمائید. سوالات و مشکلات حقوقی خود در مورد قرارداد پیمانکاری، دعاوی پیمانکاری، تعلیفق پیمان، فسخ پیمان و… را با مشاور حقوقی اوان مطرح نمائید.
فاطمه جعفری: کارشناس ارشد حقوقی
شماره مشاوره حقوقی :۰۹۰۲۱۱۴۶۳۱۷